"Jetari" vepër e shkrimtarit Kristaq F. Shabani

Të gjitha citimet janë bërë nga “Çajupi – Vepra” Tiranë, 1957.Po pse të ankohej Çajupi, pse turfullon ai me tone zëmërake? Në planin e parë poeti, duke mos duruar dot gjendjen e mjeruar të nënës së tij në fshat, thërret me sa fuqi ka e proteston për njëpadrejtësi a gjendje shoqërore, që atij i dhemb direkt dhe i shkakton ndjesi negative. Është presioni i tij i madh për ta ndryshuar këtë gjendje , që e detyron Hariton ta marrë me vete Zoicën në Kavallë për ta shkëputur nga ajo jetë e mundimshme e fshatit, ku i biri e gjente të vetme, kur vinte aty për pushime.

Në planin tjetër, poeti përgjithëson, duke kaluar realitetin në filtrin artistik në funksion të idesë së demaskimit të një mentaliteti, të një morali shoqëror që përligjte një realitet të tillë. Unë insistoj tek një mentalitet dhe jo tek një ndjenjë përtacie e pabarazie. Nuk është se ishin burrat dembelë, prandaj vuanin gratë: nuk është se patriarkalizmi i tyre është burim padrejtësish e privimesh për gruan. Që rrethanat kishin pjellë një mentalitet të caktuar mbi mënyrën e ndërtimit të jetës në këtë krahinë e thekson më tej figura e Tanës te komedia “14 vjeç dhëndër”.

Tana, e cila është pre e këtij mentalitetit, bëhet mbrojtëse fanatike e tij, kur vjen puna për gjykimin mbi nusen e ardhshme të djalit: “Tani për djalënë tonë do të ndërrojmë zakonë?” Tana, jo vetëm është pajtuar me fatin e saj, por e gjen atë normal edhe për brezin që vjen pas dhe kërkon ta përvetësojë. Edhe pse Vangjeli, si më i gjezdisur, nuk pajtohet me mendësinë e Tanës, ajo këmbëngul deri në realizim të qëllimit të saj.

“Mirë ti, po ç’thotë djali?”

“Gjini me të do të rrojë, “- kuvendon kështu Vangjeli me Tanën, duke mos u treguar hiç patriarkal, madje shumë liberal për kohën përballë: “Pyeten fëmia kurrë?” të Tanës. Vangjeli nuk pajtohet edhe me mundimet e tepërta të gruas së tij, që rropatet nëpër ara e në vreshta: “Puno sa të duash vetë, arat epi me të tretë.” Pra, nuk kemi një burrë konservator, patriarkal që, në dembelizmin e tij, s’do të shqetësohet nga askush, s’do të dëgjojë njeri dhe bën siç do vetë. Për te gruaja zagorite nuk është një skllave, por një shoqe e mirë e jetës që dëgjohet dhe respektohet, është zonjë shtëpie në kuptimin e plotë të fjalës.

“Unë zanat eti zanat, t’i ngremë shtëpitë lart, e t’i lyejmë me bojë, të na flasin me gojë.” *

Kështu ka kënduar Sava I. D. Sheperi ditën e dasmës së tyre. Edhe ajo qe pjesë e mentalitetit sundues zagorit, ku punët e gruas qenë të pafundme e rraskapitëse. Por, ajo pranon atë realitet qoftë edhe si fatalitet të gjetur ashtu nga të parët, pa mundësi ndryshimi, por me rrugëzgjidhjen e vetme të bashkimit të përpjekjeve me burrin për “t’i ngritur shtëpitë e lart”. Kurbeti qe pasojë e varfërisë dhe mentaliteti, që e poshtëronte gruan, që pasojë e kurbetit. Prandaj Çajupi i këshillon bashkatdhetarët e tij te poezia “Kurbeti”.

“Zini çapën e hostenë, dhe parmendën që e çan dhenë, nga fëmija mos u ndani, po punoni që të hani.”

Nga gjithë sa parashtruam në këtë trajtesë të shkurtër, do të deshëm të dilnim në përfundimin se ajo ç’ndodhte në Zagorie e gjetkë, në atë stërmundim të gruas, qe produkti i rrethanave të kohës dhe i faktorëve të ndryshëm të jetesës dhe jo pasojë e patriarkalizmit dhe përtacisë së burrave.

* cituar për herë të parë prej studiuesit Evjen Peri.

Botuar në librin “Intelekt 2001…”, viti 2001

Në ditët, kur diskutohej për të ringritur bustin e Poetit të Madh Kombëtar, Andon Zako Çajupit

Atë ditë ne ishin të tendosur dhe pas shumë ngritjesh problemash dhe debatimesh në mbledhjet e Degës për gjendjen e bustit të Andon Zako Çajupit tek ish Shtëpia e Pionierit, me nismën e Vasil Bicit edhe të Alqi Janit u mblodhën dhe filluam diskutimin se ç’duhet të bënim për të dalë nga gjendja. Alqi fliste me të drejtë i nervozuar: “Si, more zotrinj… Tani sapo u ktheva nga lart. Një sakatim, një përdhosje i bustit të patriotit, atdhetarit dhe poetit të madh Kombëtar. Të bëjmë diçka… Të mbledhim para dhe të riparojnë fytyrën e bustit…”.

Vasua, që ishte dhe në pozicionin e Kryetarit të Degës, e vuri re shqetësimin e drejtë të Alqit dhe qetësisht i tha: ‘Ti, z. Alqi, ke të drejtë. Por, tani duhet të ulemi, të mendojmë mirë se ç’duhet të bëjmë me Kristaqin, me Dr. Koçon, me Thimjon, Mihalin… dhe me të tjerët“.

“Kam një propozim direkt, - u hodh Alqi, i cili kishte të drejtë të protagonistonte në këtë akt: “Them një herë të njoftojmë median e shkruar dhe elektronike, të tregojmë gjendjen si është përdhosur busti, për të krijuar terrenin e veprimit…”

“Ke të drejtë ashtu do të veprohet,…,- i tha Vasili -,por duhet të bëjmë një program të organizuar e të detajuar dhe të shfrytëzojmë gjithçka që na intereson për të arritur qëllimin. Dhe qysh atë ditë bëmë një projekt, planifikuam mjaft masa dhe veprimtari.

U shfrytëzua media për sensibilizim, duke organizuar emisione të veçanta për Andon Zako Çajupin. Kështu e bë një emision i veçantë për të në Radio Gjirokastra, ku morën pjesë Thimjo Peçi, unë dhe Aristotel Stefani. Pastaj u organizuan emisione të veçanta për librin tim ”Intelekt 2001…” me gazetaren zagorite Violeta Duri. Në shkollën “Andon Zako Çajupi” u organizua takim e poetin Jorgo Telo. Gjithashtu u bashkërendua puna me Shoqatën “Çajupi “ në Tiranë për të ngritur në këmbë opinionin për një bust të ri të Andon Zako Çajupit. Madje, në gazetën”Zagoria” u botuan mjaft materiale për poetin e madh kombëtar.

Në Gjirokastër Dega jonë , më 27 mars 2001 Sesion organizoi një sesion të madh shkencor me objekt: “Lirizmi dhe epizmi në shpirtin zagorit” organizuar në amfiteatrin e Universitetit “Eqrem Çabej” nga dega e Shoqatës Atdhetare - Kulturore “Çajupi”.

Vasil Bici mban fjalën hyrëse, një kumtim i veçantë. Pjesëmarrje shumë e madhe: intelektualë, studiues, bashkëkrahinas, qytetarë gjirokastritë. Prezent stafi akademik i Universitetit, përfaqësues të të pushtetit vendor, medias e tjerë.

Veprimtari shkencore ku ka marrë pjesë aktive me kumtime shkencore

Sesion shkencor: “Probleme të gjuhësisë në pakicat kombëtare”, zhvilluar më datën 26 tetor 2001, në Universitetin e Gjirokastrës me pjesëmarrje të studiuesve edhe nga Italia.

Dr. Vasil Bici mbajti kumtimin:

“Vështrim kritik mbi tekstet mësimore që realizojnë arsimin dygjuhësor të fëmijëve të pakicave”Problemet e arsimimit dygjuhësor janë aq komplekse, sa që çdo coptim për t’i rrokur pjesë – pjesë në tërësinë e tyre, është i mangët, jashtë kontekstit të përgjithshëm, i cili ka të gjitha pamjet: politike, sociale, pedagogjike, psikologjike e tjerë.

Roli i teksteve mësimore në këtë proces është deri përcaktues, në kuadër të një politike arsimore, që përkrah e mbështet orientimin pozitiv të integrimit të pakicat kombëtare në jetën e shtetit zyrtar. Ky rol nuk lidhet vetëm me përpunimin e ligjërimit sipas udhërrëfyesve, por edhe me dhënien e një modeli të pastër për imitim e mësim të të dyja gjuhëve, për llogari të secilës si dhe të një bashkëpunimi logjik mes tyre.

Pas përcaktimit të politikave kombëtare të arsimimit dygjuhësor të pakicave, në strategjinë e realizimit të tyre, hartimi i teksteve mësimore përbën hallkën më të rëndësishme, që materializon përmasat e një përmbajtje unike, brenda së cilës janë shumë çka duhet për një integrim të plotë gjuhësor të fëmijëve të pakicave. Ka një histori përpjekjesh deri arritje, vitet e fundit, të plotësimit me tekstet e nevojshme dhe të përshtatshme mësimore, sipas planeve dhe programeve të reja për shkollat e pakicave.

Edhe pse një proces, që kërkon rivlerësim të vazhdueshëm, hartimi i teksteve aktuale përfaqëson një nivel të ngritur cilësor të asaj, ç’ka kërkohej e ç’mund të bëhej më mirë. Kjo u mundësua nga shumë faktorë, ndër të cilët:

1. Një vizion më i qartë e i shpenguar i organizmave shtetërorë arsimore për t’i parë problemet e pakicave në sensin pozitiv të realizimit të të drejtave të tyre sipas standarteve më të përparuara ndërkombëtare.

2. Shfrytëzimi i plotë i hapësirave, që krijon hapja e Shqipërisë ndaj përvojave botërore, e veçanërisht ndaj Greqisë, me të cilën lidhej përpunimi i përditshëm i gramatikave të gjuhës amtare si dhe teknikat bashkëkohore të përvetësimit të tyre.

c. Një shqetësim qytetar në rritje i qarqeve arsimore minoritare për përditësimin e programeve e teksteve mësimore në shkollat e pakicave në nivelet e atyre të shkollave kombëtare.

Tashmë në shkollat e minoritetit punohet prej disa vjetësh me tekste të reja, një pjesë e të cilave e kalojnë nivelin pedagogjik e shkencor të teksteve të shkollës kombëtare.

Para se të trajtojmë ndonjë sugjerim për përsosjen e mëtejshme të tyre, po evidentojmë disa përparësi, që vërtetohen si të dobishme nga praktika shkollore:

1.Në ndryshim nga tekstet e shkollës kombëtare, mbështetur edhe në një përvojë të vendeve të ndryshme evropiane, lënda e gjuhës shqipe në ciklin e ulët zhvillohet e pandarë nga leximi. Synimet e “Leximit” realizohen në një rubrikë të veçantë të titulluar “Të lexojmë”, e cila zhvillohet me copa të mirëfillta letrare në dy orë mësimore, duke qenë njëherësh edhe ushtrim gjuhësor. Të gjitha rubrikat e tjera: (“Të flasim, “Gramatikë”, “Të shkruajmë) janë të integruara tek njëra - tjetra. Edhe në rubrikat “Të flasim” dhe “Të shkruajmë” realizohen synime të përmbajtjes së “Leximit”, ashtu siç “Gramatika” shfrytëzon copëzat letrare për të konkretizuar gjuhën në kushtet e ligjërimit.

» Në fron “Jetari” : Ali Podrimja... Nga Kristaq F. Shabani
» Interviste e poetit Kristaq F. Shabani
» GJIROKASTRA : KRISTAQ F. SHABANI, BASHKEPUNETOR ABI, USA
» Metafora e “luleve” nga Kristaq F. Shabani
» "Kur lind Nënta" nga KRISTAQ F. SHABANI