"Jetari" vepër e shkrimtarit Kristaq F. Shabani

Vepra që po paraqesim ka objektiv madhor të jetuarit

Kristaq F. Shabani

Jetari

“Intelekt 2001…” 4

Shtëpia Botuese “Marin Barleti”, 2005

Kristaq F. Shabani

“Jetari”

monografi

Konsulente: Shaniko Bici

Ideoi kopertinën : Autori, Elton Galanxhi

Art grafik: Elton Galanxhi

Copyright Kristaq F. Shabani, 2005

Ky libër është vazhdë e kolanës “Intelekt 2001…”, pra “Intelekt 2001…”4 kushtuar trevës inteligjente të Zagorisë, Gjirokastër,ku protagonist është një intelektuali, Prof.Assoc. Dr. Vasil Bici, që u nda shumë shpejt nga jeta aksidentalisht, më 2 prill 2004.

Sponsorë: Firma “ELKA” z. Lefter Kallo,

znj. Eli Jorgji Gjirokastër

Thoma Dilo, Gjirokastër

Robert Çelo

Është përgatitur nën kujdesin e Lidhjes së Krijuesve “Pegasi” Gjirokastër, Albania.

Falënderoj të gjithë ata, që e mirëpritën këtë gjest nderimi shkrimor dhe mundësuan me mendimet, impresionet, mbresat e tyre për të konturuar këtë libër monografik në një trajtë “ndryshe”, për ta bërë sa më jetësore e prezente figurën e këtij intelektuali, që jeta iu ndërpre në mes, në kulmin e inteligjencës së tij.

Autori

Shtypur në Shtypshkronjën e Shtëpisë Botuese “Marin Barleti”, Tiranë 2005

#

Tek ecën,

Ashtu në dukje topolake,

me vështrim të thyer

nga moskamja

thërret për të larguar

urrejtjen si një plagë e hapur,

por s’ka medikamente.

Plagëhapur KOHA

Në fillesë të “JETARI”-TNdjesitë janë shpërthyese në kahjen e tyre të drithërimit. Ato përcillen me aftësi njerëzore nëpërmjet pasurisë fjalore: fjalëmblës e fjalëdhimbjes; nëpërmjet shpërthesës lotore dhe drithërimave të shpirtit, nëpërmjet aftësisë dhe gjinisë njerëzore të ngushëllimit suprem. Njeriu në raste të tilla mbahet në këmbë dhe në shpirt nga Qielli, nga diçka hyjnore dhe shpirti i tij mezi plotohet në këtë hapësirë, ku herë është e kaltëruar, herë me re shtëllungore të hirta, dhe, megjithatë, gjetja e asaj force për të qëndruar i pushtetshëm në tokë gjendet. Shpirti ka një ndjesi të veçantë, që i ngjason asaj fushe magnetike, e cila shizon në hapësirën grindavece me lot shpirti. Njeriu përsëri mban në duar lule shumëngjyrëshe për të respektuar dhe nderuar krijesat, që ikin kaq shpejtësisht; ndez qiri kujtimi, mbulon duke e

mermerizuar trupin njerëzor, që vetëm para disa orësh thurte ëndrra për të vijuar pushtetshmërisht e fuqimisht një ecje plot ëndrra. Fjala është kryeqiriri dhe kryerespekti, ku njeriu i kthyer tani në mit kalëron në pistë kujtimore… Fjala mëngjesore ngroh shpirtra dhe zemra të sakatuara, u jep atyre forcë mbijetimi dhe kënga elegjiake shpërthen për të evidentuar vlerat, që për njeriun, në çast ikje apo flijimi, dalin të spikatura me lartësi malore, veshur plot virtyte dhe temperamente të ndritshme. A e kujton apo e sjell ndërmend ti, o njeri, një ditë prilli të vitit 2004, kur rrëzohej një lis i madh dhe zhurrmimi i rënies së tij preku e drithëroi të gjitha zemrat e këtij qyteti të gurtë, të xhevahirtë, me kokë mbështetur te Perënditë, qytet i filozoftë, i cili përjetoi një dhimbje të madhe në një kortezh madhështor përcjellës. Ishte fikur një jetë jo nga I PLOTËFUQISHMI, siç shprehen besimtarët, por ishte një ngjarje aksidentale, që mbylli dy sy, që mbylli një frazeologji të pashterur, një semantikë plot kuptim, një sintaksë të bukur, një morfologji vitale…, një buzëqeshje të spikatur me ardhmëri, një duet fantastik, tre dashuri fëmijësh, që e nesërmja do të dijë t’i rritë në progresion gjeometrik. Të gjitha gërmat e kësaj gjuhe të vjetër, që e donin dhe i donte aq shumë, u bashkuan dhe ligjëruan “Elegjinë e Gërmave”…

Në hapësirën qiellore të yjeve inteligjentë u shkëput, papritur, e ra një yll shumë premtues, që edhe vetë Zoti nuk do ta besonte e as që nuk do ta shënonte të shkëputej e ta merrte të parin në Parajsën e bukur. Të Diturit lënë petale të bukura dije në korsitë e vrapit të njerëzve… Nxitoni t’i pronësoni, pa ua moralizuar këtë veprim, por të jetë një shtytje qiellore e ecjeje. Autori

Gjirokastër, janar 2005

Djemtë

Ata janë dhjetë. Po, vetëm dhjetë. Dhjetë vëllezër! Prindërit e tyre, babai dhe nëna, thoshnin dhe betoheshin se do të lindnin dhjetë fëmijë dhe të dhjetë do t’i kishin djem, jo se nuk i pëlqenin vajzat, por se vendi kërkonte forcë dhe shkathtësi mendjeje. Nëna ishte një iliriane e vërtetë, me sy të gështenjtë, në trajtë bajamesh, me qerpikë të kthyer bukur, me ca mollëza faqesh ku ta kishte ënda të hidhje shikimin, pa le pastaj t’i puthje… Mollëzat ishin flakë të kuqe, buzët ovale, të shpërthyera si gonxhe që prodhonin vetëm petale të bukura. Ato të rroknin të tërin dhe mendoje t’i pronësoje, por..., ishe i pafat! Në mjekër kishte një gropëz, e cila i ngjasonte oazit jo me ujë, por që lëshonte ca figura uji të ngjyrtë në formë ylberore. Gjoksi i saj i shpërthyer si një kopësht trëndafilash, ku perënditë dhe hyjneshat e kopshteve: Ceresi me Pomonën do t’i kishin kënaqësi të kundronin magjepsjen dhe të kalonin çaste marramendëse... Beli i hollë jepte sinjalin e një konturimi përrallor të linjave të trupit fin përfunduar në një këmbë tipike të shkathët për të ecur në trevën e zgjedhur, nëna !

Fjala e nënës ishte e ëmbël si qershia belicë...

Babai me tiparet e një bukuroshi, paksa ezmer, me fytyrë të këndshme e me mustaqe të prera spicë, e konkurronte të zgjedhurën e tij. Ai përdorte si parfum një parfum, i cili e kishte rrjedhën nga një bimë e çuditshme e trevës e që fillonte me një “Ç” të fortë. Ishte padyshim një çift, që kish vendosur të ngulej në këtë trevë ku: zalli ishte prezent, rripa po ashtu dhe kishte shumë “dardha” të vockla . . . Në mes kalonte një lumë me një shtrat të hajthshëm. Natyra kish lëshuar gjithë ngjyrat; aroma e lulesave dhe mbulesave bimore të kënaqte frymëmarrjen...

Ngriti shtëpinë çifti dhe filloi punën. Kufizoi vendin e thesarit të tij, duke e quajtur “sinori” nga njëra anë dhe nga ana tjetër “malëshohë”.

Në fillim i tha burri të shoqes së tij nimfë: “ Të rrimë ca kohë këtu afër këtij uji, që hidhet përpjetë sikur lot”.

“Mirë , - i tha e shoqja , - këtu më pëlqen edhe mua !”

E quajtën burimin e ujit “Bambul”. Ndenjën atje. Ndërtuan jetën, por venin e vinin në të gjithë “thesarin e tyre”.

Ngriti shtëpinë çifti dhe filloi punën. Kufizoi vendin e thesarit të tij, duke e quajtur “sinori” nga njëra anë dhe nga ana tjetër “malëshohë”.

Në fillim i tha burri të shoqes së tij nimfë: “ Të rrimë ca kohë këtu afër këtij uji, që hidhet përpjetë sikur lot”.

“Mirë , - i tha e shoqja , - këtu më pëlqen edhe mua !”

Ngriti shtëpinë çifti dhe filloi punën. Kufizoi vendin e thesarit të tij, duke e quajtur “sinori” nga njëra anë dhe nga ana tjetër “malëshohë”.

Në fillim i tha burri të shoqes së tij nimfë: “ Të rrimë ca kohë këtu afër këtij uji, që hidhet përpjetë sikur lot”.

“Mirë , - i tha e shoqja , - këtu më pëlqen edhe mua !”

Ngriti shtëpinë çifti dhe filloi punën. Kufizoi vendin e thesarit të tij, duke e quajtur “sinori” nga njëra anë dhe nga ana tjetër “malëshohë”.

Në fillim i tha burri të shoqes së tij nimfë: “ Të rrimë ca kohë këtu afër këtij uji, që hidhet përpjetë sikur lot”.

“Mirë , - i tha e shoqja , - këtu më pëlqen edhe mua !”

E quajtën burimin e ujit “Bambul”. Ndenjën atje. Ndërtuan jetën, por venin e vinin në të gjithë “thesarin e tyre”.

Dhe ja një ditë nusja diç ndieu... Kishte mbetur shtatzanë me fëmijën e parë. Burri u gëzua dhe i puthte faqet mollë... Më vonë fëmija lëvizi. U rrit gëzimi brenda folezësës dhe një ditë lindi duke qeshur, por dhe qante me një shë… të zgjatur. Si ta quanin? Detyrimisht me shkronjën e parë që belbëzoi vetë fëmija: “Sh”, pra Shend. Kështu lindën njëri pas tjetrit vogëlushët në të njëjtat rite gëzimore : Nderimi, Krenari , Humanisti, Nderi, Trimi, Llagari, Zheniu, Dëlirësi dhe Vyrtiti.

Nëna dhe babai kënaqeshin, teksa fëmijët e tyre rriteshin dhe e donin njëri - tjetrin, respektonin individualitetet e tyre . Vetë fëmijët përgjëroheshin , por donin dhe një motër, por “motër” kishin nënën e tyre. Shkonin aq mirë sa asnjë në botë. Çdo gjë, që bënin, e bënin së toku. U rritën, u martuan, nuset i zgjodhën vetë, u mbush krahina me fëmijë dhe secili u vendos në pjesën e vet. Nëna dhe babai gëzoheshin. Dielli lindte diell dhe hëna lindte hënë... “Koha” kërkonte si tinzare të ziheshin njëherë djemtë, por ata dhe sot ruajnë të njëjtat relata të fillimit...

Lum për djemtë! Lum për vajzat që lindën!

Lum për djemtë! Lum për vajzat që lindën!

Lum për djemtë! Lum për vajzat që lindën!

Lum për djemtë! Lum për vajzat që lindën!

Nata e përgjumur,

ëndrrat lozin në akte gjumi,

kur arrin finalja:

“Ëndrra humbi…”.

Humbja

PROLOG INDIVIDUAL, SHKREPTIMA E GJALLESËS

Krahina thirrmonte ende nga ftohësira e skamjes, nga ndarja e coptuar e bukësjellsve dhe bukëpërdoruesve. Ofshante nga ndarjet klasore, që kishte sjellë triumfin e njërës palë dhe “sakrifikimin” apo nxitimin për të dalë nga hapësira të të mundurve, që kishin ikur, tentuar të iknin apo prisnin konfiskim pronash në një gjendje apatike dhe të tensionuar. Ata që ishin të prekur ndienin se do të ngacmoheshin në skutat e tyre, ku ishin futur dhe prisnin të tulatur se ç’do të ndodhte me të përmbysurit e mëdhenj. Sa e lehtë është të përmbysësh një send, por sa e vështirë dhe e parealizueshme të përmbysësh një mal apo një koncept të futur thellë në trutë njerëzore. Të mundurit në krahasim me palën fituese në këtë trevë ishin më të paktë në numër, por prapë se prapë do të kishte zënkë, luftim, përplasje, se treva e Zagorisë ishte e lidhur me të jashtmen. Kishte shekuj kjo lidhje…

Dita e 15 marsit 1950 në Sheper, në familjen Bici, erdhi në pemën gjenealogjike qenia njerëzore e mashkullt për të sipëruar të nesërmen dhe ardhmërinë. Kishte lindur një djalë, i cili dyfishonte premtimet. Babai i djalit Aristidhi, ndjeu kënaqësinë e përsëritjes “baba”, ndërsa Fevronia i gëzohej krijesës “djalë”. Gjyshi i tij nga nëna, Ilia i madh, kishte rreth pesë vjet që kishte vdekur… Kishte vdekur mbasi kishte arritur të mbretëronte në Perandorinë e Gjuhës shqipe. Kishte botuar të parën sintaksë dhe gramatikë shqipe për shkollat e mesme. Një botim i rëndësishëm, i vlefshëm dhe dritëdhënës, por shenjestra e rregjimit të ri e kishte vendosur në “rreth të mbyllur” për të mos marrë pjesën e luanit që i takonte. Mbyllej ai, mbylleshin dhe të afërmit e tij, mbyllej dhe i sapolinduri, që ndoshta nesër mund të kishte pretendime t'i ngjante gjyshit të tij zëmadh sheperiot. Xhaxhai i Vasilit, Llukani, ishte një njeri me kulturë të gjërë dhe ishte shquar për veprimtaritë e tij patriotike të gjithanshme, cilësi dhe virtyte, të cilat i kishte shpalosur gjatë gjithë jetës.

“Si s’u lodh ky Sheper duke nxjerrë të mëdhenj?” Pas atyre, të cilët janë shënuar në Altarin e Kujtesës njerëzore që i dhanë dritë, jo vetëm atij dhe vendit, do të ketë të tjerë që do të ndriçojnë në epokat e reja të dritës që vijnë? Kjo pyetje sa e bukur, por edhe torturuese ndiste trurin inteligjent të njerëzve, që kënaqeshin tashmë me klimën e fshatit dhe me letrat, të dërgoheshin nga larg, nga të mërguarit.

***

***

Çuditërisht vitet iknin dhe Vasili i vogël rritej në Sheper i përkëdhelur nga prindërit, motrat dhe vëllai më i madh… Të gjithë e donin të urtin, të mirin dhe e hanin me sy tek rritej e zgjohej në mendimet e tij, dëshirat dhe ëndrrat.

» Në fron “Jetari” : Ali Podrimja... Nga Kristaq F. Shabani
» Interviste e poetit Kristaq F. Shabani
» GJIROKASTRA : KRISTAQ F. SHABANI, BASHKEPUNETOR ABI, USA
» Metafora e “luleve” nga Kristaq F. Shabani
» "Kur lind Nënta" nga KRISTAQ F. SHABANI