"INTELEKT 2001..." Nr. 10

Nga Dante te Marini, ja të mëdhenjtë në shqip

Fragment nga një shkrim i Fatos Lubonjës

Don Kishoti dhe Fan Noli



Sikur t'i kishin lexuar këshillat që i jep Doni Kishoti Sanços, kur ky përgatitet të bëhet politikan, më saktë gubernator i ishullit të Xhabaries, ndoshta do të kishin vepruar ndryshe. Le t'i kujtojmë disa nga këto këshilla (për kënaqësinë e lexuesit, që kam frikë se prej kohësh ka humbur kontaktin me lexime të tilla) për të treguar se sa aktual, prandaj dhe pse aq i madh, është libri i Servantesit.

Janë marrë nga vëllimi i dytë përkthyer mjeshtërisht nga Petro Zheji:
Sanço,
..."Pëlqe më mirë virtytin e përunjur sesa gjynahun krenar." "Në rast se shkopi i drejtësisë të shtrembërohet ndonjëherë në dorë le të mos ndodhë nga barra e peshqesheve, por nga ajo e keqardhjes." "Mos u tërhiq kurrë nga ligji i arbitraritetit tënd që është i përhapur shumë në ca të paditur, që hiqen si të ditur." "Mos u verbo nga pasioni yt vetiak në gjykimin e çështjes së tjetrit, se ndryshe do të biesh në ca gabime që në shumicën e rasteve nuk kanë ndreqje, por që, edhe në e paçin, e kanë në kurriz të nderit dhe me rrezik të emrit tënd të mirë, në mos po edhe të ofiqit tënd."... Duket se edhe Don Kishoti ashtu si Rusoi, mendonte se të ndash moralin nga politika do të thotë të mos kuptosh asgjë nga të dyja.

së tyre donkishotëve nuk ka qenë e vështirë dje, por besoj edhe sot nuk do të ecim shumë për t´i nominuar. Ata gjenden kudo po t’i kërkosh: në “errësirë”e në dritën e diellit. Pa e tepruar, po ku më shumë e ku më pak donkishotizmi ka zënë vend deri në njëfarë shkalle edhe në hapësirat e monarkëve, diktatorëve, liderëve e lidershipit të ditëve tona. Mbreti Zog, p.sh, megjithë meritat që ka si shtetformues, bëri përpjekje të ngjiste liberalizmin perëndimor me konservatorizmin turkoshak. Noli, një nga kryeministrat më të kulturuar të Evropës në kohën e tij, dështoi në politikë me Revolucionin e Qershorit të ´24. Enver Hoxha, deshi të mbronte dinjitetin kombëtar, duke e izoluar Shqipërinë me bunkerë e tunele nga bota e qytetëruar e demokratike. Sali Berisha bën përpjekje të vendosë shtetin e së drejtës duke rrudhur hapësirat e institucioneve të pavarura e duke shtrirë pushtetin ekzekutiv në hapësirat e pushteteve të tjera. Fatos Nano në emër të liberalizmit “mbolli” anarkinë e dembelinë. Po nuk ka pak hapësirë donkishotizmi edhe tek lidershipi i partive të tjera parlamentare e joparlamentare. Është donkishotizëm, mendoj, “shartesa” e mbulesës demokratike me

përmbajtjen patriarkale e fisnore që e vërejmë te disa forca politike. Sot, p.sh, kemi rreth 15 parti parlamentare që përfaqësojnë rreth katër milionë banorë. Shumë për një vend të vogël e me një ekonomi të dobët si kjo jona. Po të bëjmë pak “zhytje” te ky problem do të vërejmë se një pjesë syresh, parti-bija të prejardhura nga parti-mëma, janë shkëputur për privilegje e karrike liderësh e jo përprograme e alternativa. Sot, p.sh, ka disa parti që e nominojnë veten e tyre si të majta, madje ndonjë e shpall veten si të vetmen forcë opozitare e “lider të së majtës”, duke iu kundërvënë hapur edhe PS - së. Shtrohet pyetja: mund të jesh forcë e tillë kur kundërshtarin e koncepton si armik e kur te forca kundërshtare nuk sheh asnjë hapësirë për kompromis? Sot, p.sh, ka disa parti në mbrojtje të mjedisit, dhe kjo është një gjë e mirë. Por për të keqen e këtij vendi, PAA-ja që është pjesëmarrëse në çdo qeveri jo vetëm nuk është në mbrojtje të mjedisit, por ndikon në ndotjen e tij. Dhe qytetarit me të drejtë i lind pyetja: pse i është mekur zëri Xhuvelit e atyre që e pasojnë kur bëhet fjalë për mbrojtjen e hektarëve me pyje që u jepen atyre që i presin në mes jetën “rinisë drusore” për interesa industriale? Pse nuk e kanë ngritur zërin kundër atyre që devijojnë shtretërit e lumenjve?

që kishin; një pjesë e ish- punëtorisë dhe e ish-fshatarësisë kooperativiste, sidomos ajo në përbërje të aparateve komanduese që nuk emigroi dot, mbeti pa punë….Të gjithë këta kanë hapësira për sançopançizmin e përdonkishotizmin.Pse….. Donkishotizmi mund të jetojë pa sançopaçizmin? Jo. Kjo, se siç thekson Servantesi : “Shyqyri i tij është derdhur në atë kallup, aq sa marrëzia e zotërisë, të mos vlejë asnjë grosh pa budallallëkun e shërbëtorit”. Dhe shyqyrët tanë që vënë theksin te “masat e shpejta” që mori qeveria për “likujdimin” e pasojave të Gërdecit, se sa te fenomeni “Gërdec”; që duartrokasin zotërinë e tyre edhe pse Ai bënte qejf nëpër kazinotë e botës, edhe kur njerëzit i përpin deti; që….nuk kemi të drejtë t´i pagëzojmë me emrin Sanço e DonKishot? Dhe sançot e donkishotët jo vetëm që u kanë marrë emrin, por ata u ngjajnë çuditërisht në shumë drejtime. Sançon, që ka besim te “sojlliu”, te i “mençuri” e deri te lideri që ka “lexuar” shumë, e gjejmë të trupëzuar te militantizmi ekstrem i ditëve tona. Ata e dinë p.sh, që deputeti, këshilltari bashkiak apo i komunës është injorant, mediokër madje deri hajdut, dhe bëjnë të 99-at për t´i riprurë në Parlament, Bashki e Komunë…..Këtë e bëjnë sa nga injoranca e mediokriteti, aq edhe nga interesat

e tyre vetjake, familjare e deri klani. “Perëndia e di, thoshte Sançua, që unë jam kaur ivjetër, kjo më mjafton të bëhem kont”. Nuk ngjan ky mentalitet sançopançian i origjinës tipike feudale me mentalitetin e sotëm militant të disa ekstremistëve se: “Partia e di që unë jam anëtar i vjetër e besniku i saj deri në vdekje; nuk mjafton kjo për të më bërë drejtor, prefekt, administrator e të fitoj një tender?!…..” Dhe “sançot” besnik ndaj “donkishotëve” rrudhin hapësirat e personaliteteve shkencore, njerëzve të aftë e profesionistëve me zë. Si të tillë këta kërkojnë të kthejnë të kaluarën e injorantëve që zinin vende deri në majat më të larta të administratës së partisë-shtet, vetëm e vetëm se ishin me përbërje punëtor e besnik ndaj diktatorit e sejmenëve të tij. Feudalizmi i krijon hapësirë militantizmit ekstrem, besnikëve të “magjepsur” pas zotërisë; ai ka nevojën e sançove për t’u bërë të mundur mbijetesën donkishotëve. Ndërsa demokracia ka nevojën e meritokracisë, njerëzve të ditur e të mençur, shkencëtarëve e profesionistëve me zë; njerëzve që e fitojnë jetesën e mbijetesën me djersën e mundin e tyre. Por militantët tanë për t’u “mjekuar” nga “bacili””sanço” duhet t´i drejtohen Sanços, se siç thotë populli: “e ftohta del me të ftohtë dhe mikrobi nxjerr mikrobin”. Ata duhet t´i drejtohen pendesës së Sanços kur thotë: “Zanati im është të liroj e të mih tokën,