"INTELEKT 2001..." Nr. 10

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 10:58 pm

A. Dëshmi e jetës qytetare

Që Zagoria është banuar në lashtësi, këtë e provon edhe kalaja ilire, në veri të krahinës, që i përket sh. IV – III p.e.s. Pra, dëshmohet ekzistenca e një kulture qytetare, krahas asaj fshatare e blegtorale. Ky qytet, ende i paeksploruar, është i njëkohshëm me Antigonenë dhe paraqet interes të madh shkencor.

Ekzistenca e “Qytezës”, që përmend autori, përbën një tjetër dëshmi të jetës qytetare në krahinë. Unë nuk e di nëse Qyteza ështe e njëjtë me Dermazin, që ruhet si toponim në afërsi të Topovës. (?)

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 10:58 pm

B.Dëshmi e vetëqeverisjes lokale Autori në këtë libër shtjellon elemente të vetëqeverisjes, autonomisë relative, e cila është ruajtur deri vonë në krahinë si një traditë e trashëguar nga e kaluara. P.sh. “Kuvendi i Krahinës” përmendet si një institucion shumë i rëndësishëm i qeverisjes, më saktë i vetëqeverisjes. Në këtë kuvend shtroheshin për diskutim të gjitha çështjet, që lidheshin me jetën e përditshme, me administrimin e pronave, me zgjidhjen e konflikteve, me vendosjen e drejtësisë, me marrjen e vendimeve të rendësishme, pra me një fjalë me administrimin e gjithë jetës ekonomike -shoqërore. Për mendimin tim, ekzistenca e kësaj tradite është tipike shqiptare dhe e ka origjinën në prehistori, në fillimet e jetës së përbashkët shoqërore, të organizuar rreth bashkësisë. Pra, kjo traditë është me e vjetër se sa data e lindjes së shtetit të parë në historinë njerëzore. Tradita e vetëqeverisjes lokale mbi bazë krahine, ka mbijetuar sa për shkak të traditës, lashtësisë dhe

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 10:58 pm

dhe jetëgjatësisë së saj, para lindjes se shtetit, aq dhe në sajë të mungesës së shtetit dhe organizimit shtetëror për periudha të gjata kohore. Për më tepër, në kushtet, kur shteti dhe organizimi shtetëror ka qenë i huaj, i pushtuesve të njëpasnjëshëm, ekzistenca dhe veprimi i kësaj tradite, i këtij institucioni është bërë i detyrueshëm e ka qenë i vetmi institucion demokratik i ligjshëm dhe i pranueshëm nga popullsia. Ekzistencën e “Kuvendit” si institucion vetëqeverisës, e dëshmojnë dhe autorët e lashtë, të cilët theksojnë se këshillat lokale tek epirotët quheshin “Plakonia”, se një pjesë e mirë e tyre vetëqeveriseshin. Kjo është provuar edhe me histori, dihet se ekzistenca e kësaj tradite është jo vetëm lokale (brenda fisit, krahinës), por edhe brenda njësive me të mëdha territoriale, fiset epirote qeveriseshin të organizuara ne një lloj Federate që ata e quanin Koine.

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 10:59 pm

C. Rite dhe festa me prejardhje pagane

Kapitulli, që flet për ritet, lojërat dhe festat është nga më interesantet e librit. Ekzistenca e këtyre riteve, (që disa janë të përbashkëta me gjithë pjesën tjetër të vendit) është një tjetër dëshmi e lashtësisë dhe autoktonisë se banorëve të Zagories. Kështu p.sh. riti i ruajtjes së zjarrit dhe betimi “Për këtë zjarr”, të sjell ndërmend tragjedinë e famshme të Eskilit, Prometeun, i cili ua vodhi zjarrin perëndive për t’ia dhuruar popullit. Kjo logjikë të çon në kohën, kur zjarri sapo ishte shpikur dhe konsiderohej nga banorët e atëhershëm si “i shenjtë”, si një arritje dhe zbulim i madh, etj.

Të njëjtën gjë tregojnë dhe festimi i Ditës së Verës, e cila simbolizon ardhjen e pranverës dhe ripërtëritjen e natyrës dhe jetës, festa e 1 Majit, që lidhet me blegtorinë dhe prodhimet blegtorale, kremtimi i ditës së ardhjes së qyqes dhe dallëndyshes, që lajmërojnë largimin e dimrit, etj. Këto festa të çojnë në periudhën para lindjes së krishtërimit, pra, para erës sonë, në paganizëm.

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 10:59 pm

Tradita e festimit të Karnavaleve të kujton lojërat Pithike e Nemeane të Greqisë së lashtë, që sipas disa autorëve të sotëm, e kanë origjinën në Epir, pra në Toskëri. Ruajtja e kësaj tradite në jug, është një gjë e rrallë dhe shumë e bukur, një mënyrë origjinale për t’u zbavitur e dëfryer, një lloj teatri popullor. Ekzistenca e kësaj tradite, pra e festimit të Karnavaleve, sipas një skenari të caktuar, ku luanin personazhe dhe karaktere në role të ndryshme, në mënyrë indirekte, i jep përgjigje pyetjes së shtruar disa herë apo të nënkuptuar se çfarë pjesë luheshin në amfiteatret e qyteteve të lashta të vendit dhe në ç’gjuhë interpretoheshin ato.

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:00 pm

Lashtësia dhe vazhdimësia e jetës në krahinë, gjatë periudhës romane, dëshmohet nga ruajtja e toponimeve të fiksuara nga autori, “vila”, “vilëza”, etj. Ky toponim lidhet me sistemin e Viletit, i cili ishte një institucion politik e qeverisës, i vendosur dhe zbatuar gjatë sundimit romak. Gjurmë të prezencës së këtij institucioni gjenden edhe në treva e zona të tjera të vendit, të paktën në jug, ka dëshmi të shumta. Vazhdimësia e jetës në Zagorie dëshmohet në libër edhe për periudhën bizantine. Ekzistenca e mbeturinave të legjislacionit bizantin tërthorazi, provon se zona ka qenë e banuar dhe se jeta ka vijuar pa ndërprerje. Pushtimi osman shënon të dhëna të sakta për popullsinë, fshatrat, pronat, etj.

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:00 pm

Traditat dhe institucionet fetare

Zagoria është një nga të paktat zona, që ka ruajtur të pandryshuar besimin fetar, traditën fetare, festat dhe institucionet fetare, që nga koha e përhapjes së krishtërimit.

Hershmërinë e përhapjes së krishtërimit e dëshmon dhe “Shëndelliu”, Shën Ilia. Trajta gjuhësore “Shendelli” është një formim i hershëm i shqipes e ngjashme me Shendertat, të lokalizuara në harkun kohor, mes shekujve IV-VI të erës sonë.

Sigurisht, ne nuk dimë shumë gjera për jetën fetare dhe organizimin kishtar të krahinës për Mesjetën e hershme. Autori përmend vetëm një kishë të epokës bizantine, atë të Hoshtevës, viti 999. Lashtësi tregon edhe manastiri Spilesë, i ndërtuar me dekret të perandorit bizantin Aleks Komneni….. (1-1185). Numri i madh i kishave, manastireve, institucioneve, festave fetare, etj. tregojnë për një traditë të pasur kishtare, traditë të ngulitur fort në mendjet dhe shpirtrat e banorëve zagoritë.

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:00 pm

Prurjet gjuhësore

Libri ka vlera edhe në fushën e linguistikës, në ligjërimin dialektor, në fjalët e strukturat e rralla të shqipes, që aty rrojnë të gjalla. Shqyrtimi i dukurive gjuhësore kërkon një studim me vete, por po mjaftohemi vetem me disa fjalë të rralla e të panjohura deri tani. Një nga këto fjalë është sikavicë, të cilën unë e identifikoj me fjalën “sika”, që përmendin autorët e vjetër, si një fjalë epirote. Gjuhëtaret tanë, fjalën “thika” të shqipes së sotme e bien të prejardhur drejtpërdrejte nga fjala epirote “sika”. Le t’u shtohet edhe kjo dëshmi argumenteve të tjera për prejardhjen ilire të këtyre banorëve. Po kështu fjalë të rralla me duken edhe trikuli = sfurkë, pejke = kazmë, etj.

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:01 pm

fjalë të rralla me duken edhe trikuli = sfurkë, pejke = kazmë, etj.
Veshja

Veshja zagorite, si për burra dhe për gra, është tipike ilire dhe përbën një element të përbashkët me gjithë pjesën tjetër të vendit. Këmisha e bardhë prej pëlhure të kujton veshjen Dalmate, e cila u bë veshja zyrtare e papëve të Romës, veshje, që është ende në përdorim. Fustanella zagorite është e njëjtë me fustanellën toske dhe mbart në vetvete një bukuri madhështore. Objektet arkeologjike të zbuluara në trevat jugore të vendit, Bylis, Olimp, etj. Paraqesin njerëz me veshje krejt të ngjashme ç’ka tregon ekzistencën e një tradite të vjetër vendase. Fustanella dhe veshja ilire u bë modeli i veshjes ushtarake romake, kelte, greke në mesjetë e, madje, më vonë, edhe e osmaneve…

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:01 pm

fjalë të rralla me duken edhe trikuli = sfurkë, pejke = kazmë, etj.
Veshja

Veshja zagorite, si për burra dhe për gra, është tipike ilire dhe përbën një element të përbashkët me gjithë pjesën tjetër të vendit. Këmisha e bardhë prej pëlhure të kujton veshjen Dalmate, e cila u bë veshja zyrtare e papëve të Romës, veshje, që është ende në përdorim. Fustanella zagorite është e njëjtë me fustanellën toske dhe mbart në vetvete një bukuri madhështore. Objektet arkeologjike të zbuluara në trevat jugore të vendit, Bylis, Olimp, etj. Paraqesin njerëz me veshje krejt të ngjashme ç’ka tregon ekzistencën e një tradite të vjetër vendase. Fustanella dhe veshja ilire u bë modeli i veshjes ushtarake romake, kelte, greke në mesjetë e, madje, më vonë, edhe e osmaneve…

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:01 pm

Përfundim

Puna e pasionuar disavjeçare e autorit, mësuesit Evien Peri, është një kontribut i madh për krahinën e Zagories dhe popullin e saj, një akt i lartë vetëdijeje e qytetarie, një gjest fisnik e frymëzues. Autori, nëpërmjet mbledhjes, sistemimit dhe dokumentimit të të gjithë pasurisë popullore, na ka dhënë kodin gjenetik dhe shpirtëror të popullit, kushtetutën, ligjet e gjithë trashëgimisë të të parëve tanë, në një moment të vetëm, qe e them me bindje është i pavdekshëm. Urime dhe punë të mbarë autorit të librit!

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:03 pm

Tre momente të poetizuara, të cilat tregojnë histori të mëdha të Shqipërisë.Çuditërisht këto poezi janë shkruar para se të shkrepëtinin proceset demokratike në Shqipëria. Botuar për herë të parë në romanin “KRYEFJALA E FATALES” i autorit, Botim i Shtëepisë Botuese “Thamiras” Athinë , viti 1999

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:03 pm

Kristaq F. Shabani

TAM. . . ..TYM. . . .TAM. . . .

Largoheshin më të zverdhur

se vetë meitët,

i shoqëronte shpotia e rritur:
"Vdekja do t'u vijë

nga luga e orizit. . .”.

Në grykë një lukth. . .

Avioni nisej për larg,

Mijëra male e lumenj

në përrallë fluturuese,

Dy këmbë në grykë i viheshin

"miqësisë " së përbetuar;

Shtetet grindavece

në bëma të rënda jetimi,…

Mes duarve në avion

një dorë inxhinieri ngjatjetonte,

pa patur kurfarë frikë

nga fotografët lejfenistë. . .

Thyhej dhe përplasej kredua e Njeriu “Një” ,

s'përmbanin veten altoparlantët:

"TAM . . . .TYM . . . TAM. . . ",

binte tupani i ngjarjes…,

Në lëkurën tingëlluese të hirtë :

"TAM. . . TYM. . . TAM.. ."

Me bisht në shalë

ikte fuqia e Madhe…,

i binte "smalti" dhëmbit të bukur,

çngjyrosej turbina,

tregonte ditëlindjen e luftës...

"TAM. . . TYM. . . TAM. . . ",

Nga Pikëvrojtimi i madh

vrojtohej avioni tek ngrihej

dhe zbulonte "dhëmbë "tymi . . .

TAM. . . .TYM. . . .TAMTYM. . .

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:03 pm

ïdôHORIZONTI DHËMBËZBARDHURaðb

1.

VERIU endet në rrugë

me llafananëri akujsh,

në kornizë stalaktitesh e stalagmitesh rrethuar. . .

2.

JUGU i vakët,

harron përnjimendi se ka V, P, L,

ëndërron këmbëkryqas stinën ngjyrëçeltë,…

Njeriu vihet në mëdyshje të ndaluar

kë të përzgjedhë:

"KUBETË E FATIT "

APO "PALMAT MARRAMENDËSE? . . . "

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:04 pm

3.

Më i pëlqyeri PERËNDIMI,

jo se i zë firomën Diellit,

jo se arkivolizon të ikurën:

Më i kamuri nga plebejtë,

Kavalieri i darkave magjike të epshit,

ka çelësin e artë të Parajsës dhe të Ferrit. . .

Pikësynohet e ëndërrohet nga njerëzit

e hipur në Karroca Shprese,

që rrotullojnë rrotat e drunjta

në arenë gladiatori!

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:04 pm

4.

LINDJA:

E pëlqyeshme vetëm për lindje dielli,

cicërrima fëmijësh e për të gjitha lindjet. . .

I sjell në botë lakuriq,

i shtyn me një fjalë shkëputëse:

"Lamtumirë!. . . Ecni!. . . "

Njeriu lëshon: "SOS "

si anije në mbytje,

Lindja - përtace e harruar,

mendon vetëm për shtatzaninë,

përrallëzën e barkut të fryrë!1, 2, 3..

Veriu i vë stërkëmbëthin Jugut,

i shkel nojmën Lindjes,

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:05 pm

Jugu kërkon të darkojë e të mbysë Lindjen ..

L Lindja në mendjen e saj

L lëshon në rrugë të madhe Jugun,

Perëndimin. . .

4. . . . .PERËNDIMI çakërqejf me sy larushë,

humbet në rrëfimet e të ikurve,

hera herës qesëndis Lindjen. . .

1

Horizonti dhëmbëzbardhur. . . aðb

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:05 pm

"BANKA PRONË DHE RETIÇENCË E YJEVE". . .

Kërkoj në xhepat astarkthyer

patericën e një dite,

Shiriti i zi në krah:

vilar ngushëllimi,…

Mijëra"ditë këmbëforta "

në "BANKËN E TË GJITHËVE "

lëshon tik - take të metaltë humori. . .

Kërkoj thesarin e paparë,

fshehur në Guvat pa emër të “Kamjes”;

më ankohen brenda trupit të lodhur,

të dielat e veshura me orë aksioniste. . .,

Sa fillon melodia,

këputet shiriti i djegur

i BANKËS PASANIKE…

TESTAMENTI I MBYLLJES SË SYVE:

"BANKA PRONË DHE RETIÇENCË E YJEVE". . .

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:06 pm

Critical Article on Kristaq F Shabani’s book Humiliated Virtue ---

By K. K. SRIVASTAVA

NEW DELHI, INDIA

“For every poet it is always the morning in the world, and History a forgotten insomniac night; History and elemental awe are always our early beginning, because the fate of poetry is to fall in love with the world, in spite of History.”

Derek Walcott

Any article, critical one at that (I leave the hazards of what is meant by the word “critical writings” to the imagination of distinguished audience present here) will not start on a judicious note unless the writer of that article is sure about the relationship that exists between the background and the figure that will be the subject matter of such an article. Let me place my cards on the table. In one of the articles I wrote on the Poetry of Wendy Webb recently, I tried to explain that relationship and I reproduce the excerpts:

“The world of poetry is not a facile and straight world. It is a world characterized by hostile presence of structures, firm and high, crumbling and dwindling, having acute frustrations and severe conflicts, with perceivable areas of darkness and hidden areas of illumination, varied and skewed, but enlightening always trying to bring to the fore buried potential of words. It is a world full of dichotomies: pleasures and perils, love and hatred, gains and losses all are intermingled but unaccountably. The onus of explaining that unaccountability rests with the writers, a term that mercifully includes poets too. The word “mercifully” used here is to remind ourselves that poetry as a genre is exhibiting a decreasing trend all over the world with no big publishers as takers for poetry books and no big readership. It is really a strange world-it’s strangeness makes the texture of life of poets and it’s strangeness forms the wrap and the woof of what we call poetry: good or bad. There is

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:06 pm

really no good poetry or no bad poetry-a poem is a poem as perceived by the readers. Perception again is motivated by personal experiences and motives. The fact that even after about fifty years of their having been penned, let me take an example of a Hindi poet from my own country i.e. Muktibodh, whose poems, longer ones in particular still continue to be subject matter of a great debate and discussion as regards their real motive and meaning, speaks a lot of an unending tendency of readers cutting across all cultures to keep absorbing newer and newer facets of long existing poems. That is one way history of literature ensures that obscurity melts away as time passes by. So aptly writes T. S. Eliot in his poem, A Note on War Poetry-

“In the effort to keep day and night together;

It seems just possible that a poem might happen

To a very young man: but a poem is not poetry-

That is a life.

………………………………………..

……………………………………….

“But the abstract conception

Of Private experience at it’s greatest intensity

Becoming universal’ which we call “poetry’

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:06 pm

Though a poem has a life but it does not die. It dies the moment people stop reading it or looking at it. No poem thus dies or ceases to exist as no one on this earth can ever guarantee that a poem, however obscure and nebulous that might be, will never be read.”

(The whole article can be reached at www.agonia.net under Essay titled The Poetry of Wendy Webb by K.K.Srivastava)

The above citation is primarily meant to convey the general milieu about the prevailing poetic scene and the troubling contexts against which poets pen their verses. There is hardy any denying that many voices, in the humdrum world of contemporary poetry, nowadays don’t captivate us. They don’t as they have their dimensions unable to stir the conscience of readers, readers find it hard to mingle their dreams and realties as well with these voices, they find in difficult to perceive their identities as submerging into these voices. It is the “profound pleasure” that one seeks in poems, it is the “emotional tranquility” that one gropes in for in poems, it is the “bliss of solitude” that one aspires for in a poem.

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:07 pm

Recently I have had the occasion to sate my intellectual appetite in terms of pleasure, tranquility and bliss in the form of my reading Kristaq F Shabani’ intellectually inspiring collection of poems—“Humiliated Virtue” (translated by Vassiliki Kalahani, Kostas Gatzonis). It resonates with echoes of the Greek mythology. It is a collection that addresses bigger and more versatile issues that modern philosophy brings to poets and writers, reinforced by constant cultural reorientation which in turn mixes together anxieties of modern human beings with the growing need to have a spiritualistic way of life. In brief, this collection tackles broader structures of the literature which nowadays is referred to as “post-post modernism”.

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:07 pm

Kristaq F Shabani’ verse, like Ezra Pound’ Hugh Selwyn Mauberley (Contacts and Life) speculate about the hopelessness of a modern mind pitted against civilization’s oddities. Self clashes with self depicting the superficial problems of self-centered people and leave us amid abandonment and cataclysm. Kristaq writes in Introduction in Humiliated Virtue:

“When the tears start to fall, Virtues face humiliation.

Man that is so sarcastic asks the ENTITY

What is left from MAN;

The Entity is silent with an unprecedented muteness.

Tears only show weaknesses or do they seek their secret synonymns…”

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:07 pm

Let us compare these sentiments from Part V of Pound’s Huge Selwyn Mauberly:

“There died a myriad

And of the best, among them,

For an old bitch gone in the teeth,

For a botched civilization…”

Titulli: Re: "INTELEKT 2001..." Nr. 10 Sun Jul 18, 2010 11:08 pm

This volume of Shabani is one of the more completely realized and artistically accomplished volumes I have seen in recent past. The underlying elements of Puritanism in the book are it’s hallmark and there is a smoother show of violence and tenderness in his lines. ”What is left of MAN” besieges the readers with regard to hopelessness that loafers around not in the darkness outside but within. Shabani’ s all efforts as I move through his book convinces me of his astute determination to coax the light out of darkness within and then submerge it with greater conscience.

“Moments of embracement

With faces turned down

Do they sit these moments

A dring melts…it loses the name

The name that is condemned in the very deep darkness.”

» Lufta me 2001 ne Maqedoni?
» IMAM ISA HOXHA (1918-2001)
» HAFIZ SELIM YVEJSI (1913-2001)