GJIROKASTRA LETËRSI "PEGASI" "Bota eshte e guximtareve"

Mustaqet e Çelos

Mbas lirimit të Çelos nga internimi, nisur nga zgjuarsia e tij në përgjigjen e dhënë se nuk kishte influencë në popull, i bindi pra turqit se nuk do të ishte më ndonjë element me rrezikshmëri. Më vonë, kur Çelua filloi aktivitetin ata dërguan kalorës të shumtë për ta kthyer përsëri në Konjë, atje ku ndenji i surgjynosur disa vjet, Çelua, ky trim i Labërisë i ndihmuar gjithmonë nga bashkatdhetarët. Urdhri i komandës turke për kapjen e Çelos, të shqiptarit që mbante mustaqe të mëdha kishte qenë i rreptë. Urdhri në anën e tij tekstuale jepte ultimatumin që të kapej me Çdo kusht; i gjallë a i vdekur. Arrinte deri atje rreptësia e urdhrit saqë në të citohej: Nëqoftëse ky, Çelua, nuk do të kapej, ndjekësve që ndiqnin Çelon do t’u pritej koka. Me dhjetra “ mustaqemëdhenj “ që gjendeshin rrugës arrestoheshin nga sejmenët kalorës osmanë dhe lidheshin pas kuajve të tyre, duke i tërhequr zvarrë. Ata që kundërshtonin vriteshin barbarisht. Të njëjtin fat pësuan edhe ndjekësit e Çelos, pasi ktheheshin me duar bosh, pa Çelo Picarin. Madje shumë diskutime bënin edhe sejmenët, pasi ata i gënjenin duke thënë se mustaqet e Çelos ishin të verdha e disa u thonin i ka të zeza. Në tërë Shqipërinë e Jugut që kanë ose nuk kanë njohuri për Çelo Picarin ngjarjen e kanë kthyer në legjendë, ku mustaqet e Çelos përmenden edhe sot me shprehjen: “ U vranë për mustaqe të Çelos“. Emri i Çelos, madje në fshat kujtohet me disa fshatarë të tij, që mbajnë të njëjtin emër, madje, u thonë dhe me mbiemër Picari, pavarësisht që secili ka mbiemrin e tij.

Çelua ishte i lidhur shumë me popullin që e donte dhe i donte. Ai gjithmonë veten e nënvleftësonte para popullit. Në luftën e Beratit, një beu virionas, kur ky iu ankua Çelos duke i thënë se luftëtarët e tij e kishin gënjyer, duke e paraqitur veten Çelo Picari:
“ Luftëtarët e mi kanë thënë të vërtetën, ata për mua mund të jenë Çelo Picari, ndërsa unë pa ata mund të mos jem kurrë ai Çelo Picari, që u detyroi të vini tek unë. “

Fjala e autorit


Nuk mendoj se do të kem bërë ndonjë histori. Historia është bërë nga protagonistët dhe njerëzit eveÇantë që trajtojmë në këtë libër. Historinë e kanë bërë shqiptarët në çdo kohë para dhe pas Skënderbeut. Mendova të sjell për lexuesin, të paktën ato detaje që kam mundur të gjej për Çelon e kujtuar, por të harruar në të “shkruar”, sepse rrëfenjat për të nuk I ndalon dot. Ato lëvizin vrullshëm, pa u ndalur, gojë më gojë, shpërndahen me një shpejtësi të rrufeshme në përditshmërinë popullore. Gjithashtu mendoj se ndonjë nga lexuesit mund të ketë edhe sygjerime, që edhe mund të ketë edhe të drejtë, por duhet të dimë se historia është e pafundme dhe se si i pari (privilegj imi) që kushtoj këtë libër duhet të jetë rruga e hapur për këdo që ta çojë më tej ,ta pasurojë me fakte të reja dhe të pazbuluara. Si çdo vend i Shqipërisë edhe Picari ka historinë e tij të lavdishme, jo vetëm që nuk është Çelua, por Çelo të tjerë ka nxjerrë dhe do të nxjerrë ky fshat i dëgjuar. Pra kjo histori nuk besoj se mbaron këtu, përkundrazi fillon këtu. Histori si e Picarit apo Kurveleshit duhet të thellohen. Është detyra e studiuesve e hulumtuesve që të punojnë dhe të zbulojnë fakte të reja. Thashë më lart: “ Çelua i harruar, pasi edhe në sistemin monist figura e tij nuk u dëgjua… E pakta ishte që emrin ta kishte marrë kooperativa e asaj kohe apo ndonjë institucion… Janë figura që duhen kujtuar në shekuj. Janë figura që kanë bërë histori. Kjo që them natyrisht nuk është vetëm për Çelon, por mendoj çdo figurë duhet të njihet pavarësisht pikëpamjeve.
Njeriu kur lind nuk e di se çdo të bëhet, nuk e di se ç’rregjim e pret për t’ju përshtatur kohës.

Kam besim se të rinjtë picariotë , që e kanë qejf historinë e fshatit të tyre, do të gërmojnë për të gjetur rrënjë të reja, pasi “ pema “ vërtet pritet, krasitet edhe sakatohet, por rrënjët e saj të futura thellë do të mbijnë e ripërtërihen. Është ligj i mbijetimit. Kështu është edhe historia. Siç më janë ndodhur afër literatura që kam studiuar për Çelon ashtu më ka qëndruar afër edhe miqtë e mi që më plotuan mendimet emia dhe më dhanë fakte të reja e ilustrime për figurën e picariotit të madh.

Kostumet tradicionale të Çelos janë përshtatur edhe pas dy shekujsh në veshjen karakteristike të Kurveleshit. Ato vishen në ditë festash, në festivale dhe gëzime të tjera, si kostumet ashtu edhe fustanellat i japin një lezet mjedisit, heresë dhe vetë jetës.

Krijime të krijuesve picariotë për Çelo Picarin

Muharrem D. Guçe

Kapedani

Mal , s’mbete gojëheshtur,
Akoma i ngrohtë topi,
Jeta jote vetullvrejtur,
stolisur me jelek moti!

Shpatëzhveshuri, besë me shokë,
në maraz fute Sulltanin,
Hënëza bërë copë
të nderon jataganin…

Te kalldrëmi në Picar,
s’flasin pak gjurmët e tua,
Kurveleshit anë e mbanë,
baruti nuk t’u mbarua!

Ti s’ishe jeniçer,
as diplomat kokëkrisur,
Parlamentit hyn e del
Picarioti i djersitur…
Flamur opinga jote,
Epitaf në Greqi,
Guximi këput zinxhirrë,
Lapidari gdhend LIRI.

Marrë nga libri “Ylberi i shpirtit”, botim 1998

Shezair Besim Koko

Botë e bukur, por e egër, është veç e guximtarit…

Çelo Picarit
1.

Shkruhen vetëm me smerald,
se janë figura të thella,
flakadan që ndrijnë shekujt,
edhe ngjajnë me legjenda.

2.
Vetë i tretë ishe, o Çelo,
me Tafilin e Gjolekën,
ku si nuseve me vello,
me hile u shtruan drekën.

3.
Kurth një herë, dy herë, tre herë,
sa të shpunë në Anadoll,
po ti prapë shqiponjë mbi erë,
i pamposhtur, karakoll.

4.
Kokë për kokë me turk Sulltanin,
tek xhamia në Picar,
poshtë kalldrëmi i lartë shpata,
s’del i gjallë veç lapidar.

5.
O Çelo Mehmet Picari,
trim të parë të kishte Pashai.
Sa Marko Boçar suliotit,
s’ju tha kurrë syri prej lotit.

6.
O Xhelil Bega Picari,
Ç’të li palla, ta digj malli.
Trimëria idilike,
zgjuarsia profetike.
7.

Ti ke thënë një fjalë të madhe,
o pellazgu i Picarit,
botë e bukur, por e egër,
është veç e guximtarit.

Këngë popullore përkushtuar Çelo Picarit


Ç’janë ata që shkojnë zallit
Trimat e Çelo Picarit,
Mos më dil para kalit
Se të marr lulen eballit
Me majë të jataganit...

Mete Peçi

Ku e “fshehe” historinë
Xhelit Bega vetëtimë,...
Jetë trimi, jetë me këngë
Lum për ty ajo mëmë!...

Lum, për ty Labëria,
Lum ty “Çelo Palla”
Lum për ty Shqipëria
Shqiponjë me krahë të arta...

S’ të hëngri kurrë intriga
S’të mposhti kurrë internimi,
Të komandonte zgjuarsia,
Ndaj për herë të vinte lirimi.

Protagonist të ka historia
Me shokët e tu pallëzhveshur,
Dyzet vjet me Turqinë
Epope e përleshur...

O Çelo zemër floriri,
Buçet prapë sot historia
Bini trima atij qafiri,
Të na vijë ne liria...

Historia jote, histori trimi
Me lavdi e spërkatur,
S’ fshihet edhe nga më miri
Anë e mbanë është përhapur...