PEGASI Nr 33 organ i LNPSHA "PEGASI" ALBANIA

I sjellim librat shqip, kur t’i sillni studentët shqiptarë!

Biblioteka e Universitetit të Harvardit është shumë e përmendur. Ajo kareth 14 milionë libra. Është bibliotekë e ëndrrave për studiues nga gjithë viset e botës. Aty ka dhe libra shqip, por nuk janë shumë. Në ndërtesën më të madhe bibliotekare të kësaj qendre universitare, Uajdener (Ëidener Library) së bashku me Roj Rajt (Roy Ëright) profesor iUniversitetit të Marlboros, i shikuam librat shqip. Edheai u pajtua se këto janë fare pak. Mund t’i palosh nëdy valiçe! Jo që nuk mjaftojnë, por janë teëpr pak për këtë për një qendër kaq të madhe dhe menam botëror. Biseduam edhe për bibliotekën e Bostonit , të cilën e vizitova së bashku me Zamirin. N ë raftet e saj numëruam vetëm rreth 40 tituj shqip. Roji, Zamiri dhe Dejvidi (David Elmer) u pajtuan se vërtet janë pak dhe se duhet gjetur mënyrën e pasurimit të këtyre dy bibliotekave të përmendura mebotimet tona, që janë përfaqësuese të denja të studimeve albanologjike dhe të kulturës shqiptare. Dejvidi, pa të keq dhe si me shaka,më tha: “I sjellim edhe librat shqip, kur t’i sillni studentët shqiptarë!” Ai është këtu një asistent i çmuar dhe nga të rinjtë është ndër kuadrot e dalluara të Harvardit. Së bashku me Zaimirin më ndihmuan shumë në punën time për gjashtë javë sa isha në qëndrim studimor në këtë qendër universitare.

Në bibliotekën Uajdener ruhet një pjesë

e thesarit të eposit shqiptar

Koleksioni i Milman Perit (The Milman Parry Collection of Oral Literature) ka mbi 12 mijë tekste që janë të inçizuara në rreth 12 pllaka. Përgjegj i tij është profesoar Miçell(Stephen Mitchell) dhe ndihmësi prof. Naxh( Gregory Nagy),kurse Dejvid Elmer është asistent. Koleksioni u krijua gjatë viteve 1933- 1935. Është një arkiv i madh, sidomos i epikës. E quajnë më të madhin në botë të sllavëve të Jugut. Po aty është edhe hisja e boshnjakëve dhe e shqiptarëve. Homerologu M. Peri erdhi nga Harvardi në Sanxhak të Pazarit, nëpjesën më veriore të shqipes. Ai është vend ku ndeshet shqipja me boshnjakishten e me serbishten. Ai kishte njohuri për lahutarët e njohur të Peshterit. Kishte mësuar serbishten,por të kuptuar edhe boshnjakishten, por nuk ka të dhëna se dinte shqip. Erdhi në Pazar për studime në fushë të homerologjisë. Ndihmësi i tij ishte asistenti Albert Lord,po ashtu nga Harvardi. Ndihmonte edhe Nikolla Vujnoviq nga Burmazi. Peshterasit ishin në qendër të vëmendjes. Ata ishin lahutarët të zotët dhedinin shumë këngë të eposit të lashtë heroik. Pasi kreu hulumtime edhe nëvise të tjera,përveç Sanxhakut (Pazar Bjellopole). Ai punoi edhe në Kolashin, Gacko, Stollc,Bihaq, si dhe në Maqedoni. Një pjesë e këtij thesari është edhe në gjuhën shqipe. Ruhet në Bibliotekën Uajdener, dhoma C. N ëkaudër të koleksionit të M.Perit është vendosur edhe Koleksioni i Albert Lordit.Lordi punoi m erapsodë shqiptarë të Shqipërisë së Veriut, kryesisht të Malësisë, më 1937. Mblodhi sidomos këngë të kreshnikëve.Pas Luftës së Dytë,punoi edhe me pesë lahutarë të tjerë të Sanxhakut, por nëMalësi nuk u kthye më.

Dosja H e Ismail Kadaresë

dhe Koleksioni i Milman Perit

Vdekja e parakohshme e Milman Perit më1935 është fatkeqësi emadhe edhepër epikën tonë. Peri vdiq në vitin etretë të hulumtimeve të vetë në fushën e homerologjisë dhe të mbledhjes së folklorit në Ballkan. Thuhet se ka vdekur aksidentalisht. Tash në Harvard nuk i japin rëndësi kësaj. E konsiderojnë jetë të mbyllur para kohe, në fatkeqësi. Asgjë më shumë. Ashytu kanë konstatuar dhe organet e drejtësisë. Edhe ne flasim me keqardhje që ka vdekur parakohe, që nuk i ka çuar tutje hulumtimet dhe mbledhjen e folklorit, sidomos të atij shqiptar. Kemi dhimbje se ndoshta fati i nëpërkëmbur i eposit tonë heroik do të ishte tjetërfarë. Do të kishte një fat të mirë, ndoshta, çfarë e patën të tjerët përreth nesh. Dyshimin nuk e fshehin ende disa studiues në Prishtinë, n ëTiranë e gjetiu, se kjo vdekje vërtet ka lidhje me eposin tonë, se vdekja e tij eparakohshme është pasojë se ai po shndristye rrugën e njërit nga eposet shumë të mëdha, por edhe më të moshuar të Ballkanit. Këtë dyshim e kishte dhe Ismail Kadare. Dyshimi i ngritur në shkallë të shqetësimit,pikërisht në vitin 1981, kur e përfundoi së shkruari romanin Dosja H. Personazhet kryesore të romanit janë studiuesit e folklorit Vili Norton dhe Maks Rothi. Janë irlandezë me qëndrim të përkohshëm në Nju- Jork, që marrin lejë për hulumtime në Shqipërinë Veriore dhe në Jugun e Jugosllavisë. Kadare i portretizoi duke i patur parasysh dijetarët amerikanë të Harvardit, Milman Peri dhe Albert Lord.

Më në fund, edhe ju shqiptarët erdhët në Harvard!

Mbretëron interesimi i madh për këtë koleksion. Studiues të shumtë kaluan nëpër këtë kryevepër arkivore të eposeve heroike të Ballkanit. Këtu u kryen shumë hulumtime dhe u mbrojtën shumë desertacione doktoratash. Pse shqiptarët u vonuan 70 vjet, është çështjë që duhet shtruar në veçanti. M ë24 shtator 2002,pas gëzimit të madh se një ditë më parë e dëgjova Salihun efamshëm shqip duke kënduar, takova studiuesen kroate dr. Aida Vidan. Është baladologe nga Spliti. Ajo ka doktoruar këtu, në Harvard. Tash punon në këngët lirike të Gackos. “Sa shumë ka pritur ky material një studiues shqiptar! Shtatëdhjetë vjet!- më tha me keqardhje. Pastaj dëgjova pllakën e Salihut nr. 908 për Ali Pashën. Nikolla kërkon përkthim, e Salihu j afillon boshnjakisht. N ëpllakën 915-916 është Shkurte Hakli po ban vek, hqip e boshnjakisht. Në vijim të 916-ës Salihu recitonkëngën për Kraleviq Markun e Gjergj Elez Alinë. Nga pllaka 918 veçova bisedën e Nikollës, që epyet për trimat e mëdhenj, e Salihu i rendit: Kadri Bajrin,Sadri bardhin,Haxhi Zekën, Cen Maxhunin,Deli Popovën, Emin Hallaçin e tjerë, por më i madhi trim ishte Kadri Bajri, thotë. I preu 7 të Malit të Zi, kur u vra vëllai i tij,Hyseni, në luftë. Ky është Salih Uglanini shumë i njohur, më i miri , së bashku meAvdo Megjedoviqin, në Koleksionin të M. Perit.

Këngët shqip të Salihut të Ugllës së Peshterit ruhen në Harvard

Ai nuk lë dilema për përkatësinë kombëtare. Nuk mun dtë flitet as për prejardhje, siç bëjnë disa. Shkurt, Salihu i heq këto dilema të studiuesve të tij, në bisedën me M. Perin. Ai pa ngurrim e tregon përkatësinë evet etnike, në pyetjet e Nikollës. Dëshmia se boshnjakishten e mësoi nëmoshën 30 vjeçare nuk do koment. Ai ishte dhe pjesëmarrës i betejës së Nokshiqit (1879) kundër Malit të Zi,ku u mbrojt me trimëri të pashoqe Plava dhe Gucia. Edhe këtë ia thotë pa ngurrim Nikollës. Ai është dhe përkthyes i këngëve nga shqipja në boshnjakisht. Salihu, sipas regjistrit të njësive të tij (P.57, SCHS V.I), ka gjithsej 47 njësi shqip dhe boshnjakisht. Janë të inçizuara në pllaka, nga numri 606 deri në nr. 1219, me ndërprerje. Kanë shënjësn e mbledhësit PN (Parry Number) 654,656,658, 659, 672, 673. Peri inçizoi shqip këngët për: Ali Pashë Gucinë, më 16.11.1934; Marko Kraleviqin dhe Gjergj Elez Alinë; Më 24 nëntor 1934; mark Milanin, më 16.11.1934,po në Jani Pazar,Mujin dhe Gavran Kapetanin; Emin Hallaçin; Marko Kraleviqin dhe musanë. Problem të madh paraqet transkriptimi i tyre, i cili edne nuk ëhtë kryer pas shtatë dekadash. Më 23 shtator, në pllakën 907 dëgjova Salihun duke kënduar Ali Pashën shqip! E dëgjova për herë tëparë njeriun që njoh nga shkrimet para 30 vjetësh. Përgor rregullisht diftongun ua, si në të folmen e Rugovës. Në vijim pllaka 1205, Muji e Gavran Kapedani! Këngë e kreshnikëve, kënduar me lahutë. Zë shumë i qartë, i kuptueshëm. Të duket sikur po këndon rugovisht.. Ma çoi mallin e lahutarit të famshëm nga Shtupeqi i Vogël, Metë Rustemi.

Nga gëzimi i madh, për këtë këngëtar të përmendur të eposit heroik, bëra dy telefonata nga Harvardi në Prishtinë. I thirra miqtë e mi, studiuesit dhe epikologët tanë të njohur, dr.Sadri Fetiu dhe dr. Enver Mehmeti dhe u thashë: “Salihu i Ugllës së Peshterit, që i thonë Salih Uglanini, ëhtë ende gjallë në Harvard! E dëgjova me veshët e mi duke kënduar shqip me lahutë!” monografia e GjonKolstit për Salihun,për dygjuhësorët si dhe për lahutarët nga Malësia konsiderohet vepër e çmuar në Harvard.

Këngëtarë të tjerë dygjuhësorë

Xhemajl Zogiqi,Gllogovik. Milmam Peri për të shkruan se jeton në Pazar. Aty është kafexhi që 8 vjet. Ka dy gra. Është 38 vjeç. Di 25-30 këngë. Mund të këndojë dhe 5-6 orë.Në indeksin e Kay-t shkruar se është shënuar materiali i tij shqip në pllakat nr. 1326- 1327. Ishte nipash i Sinanit nga Shkreli. Ka prejardhje nga Rugova. “Baba e nëna kanë folur shqip, por fëmijët e mi po flasin boshnjakërisht,” thotë në bisedën e inçizuar me Perin. Xhemajli është lahutar dygjuhësor> Në pllakën 1327 dëgjova së bashku me Dejvidin zërin e tij shqip duke e kënduar një këngë të kreshnikëve për Mujin e Halilin. Shihet se ka qenë lahutar i zoti. Është dëm që prej tij nuk janë incizuar edhe këngë të tjera shqip. E dua gjuhën shqipe, i thoshte Nikollës, ndihmësit të Perit. Biseduam me dejvidin edhe mePerin, që nuk dëgjohet fare.kryesisht flet vetëm Nikolla. “Peri, serbishten e ka ditur mirë,” thotë Dejvidi.

Përveç Xhemajlit,Peri kapunuar edhe me rapsodët Sulejman Maliqi (50), Sulejman Fortiqi, Ali Fuljanini (29), por thuhet se nuk ka inçizuar prej tyre edhe këngë shqipe. Aliu ishte nga Leskova. Mësuesi i tij ishte lahutari shumë i njohur Xhemë Skreli. Kishte prejardhjen nga Nevesinja. S. Makiqi dinte rreth 30 këngë. Ishte shqiptar, por i ka thënë Perit se nuk këndon shqip.

Shaban Nuhoxhixhiqi, Bjello Pole. Për këtë këngëtar, M.Peri shkruan se këngët i ka dëgjuar në Shqipëri. Atje ka mësuar shqip. Datë e punës ëshët shënuar 2 korriku 1935, n ë Bjello Pole. Ishte 39 vjeç. Në Indeksin e M. Ë. Kay (The Index of the Milman Parry Collection 1933- 1935), repertori i tij me këngë shqipe ëhtë e evidencuar me emrin: Arnautske pjesme i pricanje (Albanian Songs), rec. No. 5391-5392, 5425-5427, ende të pa transkriptuara. Ka kënduar këngën këngën për vrasjen e Gani Begut dhe për Haxhë Mustafën. Në vijim është inçizuar kënga e tij e bukur e me shumë domethënie jetësore gu-gu ban gugashi. Shihet se shqipen ka filluar ta harrojë. Këndon bukur. Bën pjesë ndër këngëtarët e rëndësishëm dygjuhësorë tëKoleksionit të M. Perit.

Rapsodë të tjerë që këndojnë shqip

Fatime Biberoviqi, Gacko.Quhej Arifoviqi,kur u martua n ë Prizren. Jetonte në Gacko. Ishte 35 vjeç dhe kishte 6 fëmijë, kur Milman Peri mblodhi këngë epike dhe lirike nga repertori i saj i pasur. Ka në repertor edhe disa këngë shqipe. Këndon bukur këngët: “Esat Pasha” (PN6327), “Kur jam kanë n’Elbasan”(PN 6332), “O nizam të ngrat-e”(PN 6409), “Hysni Curri dhe Bajram Begu” (PN6361), si dhe këngën vallnisht”Dy dardha me ni dardhë” (PN6503). Ka zë të bukur. Këngët e saj epike janë tërheqëse. Ka aty dhe tekste të përpunuara dhe vargje të marshit luftarak: “Nja, dy, tri, rrnofsh Shqipni!” ose “Urra, urra, trima përpara!” fatimja ka kënduar edhe këngë lirike. Ndër to ka dhe vajtime.. Vajton mirë. Vajtimi i saj është tradicional. E përjeton këngën. Është e prekshme.”Çika e Zhurit, dukatin me bisht” (PN6371) është këngë e bukur lirike. Fatimja ka zë tërheqës. Është edhe improvizuese emirë. Në vargun esaj hetohet pak edhe ndikimi gjuhësor i boshnjakishtes. Duket se mund të jetë e lindur në rrethinën e Prizrenit. Ajo thotë “gji po ban (gji= çka). Kjo ndikon për identifikimin e vendlindjes së saj. Në skedar janë evidencuar 42 njësi të saj shqip, boshnjakisht, turqisht. Është këngëtare trigjuhësore dhe njëra ndër më të mirat n ëKoleksionin e Milman Perit.

Etem Hasanoviqi, Aleksandrovë. Data 26 shtator ishte edhe një befasi e re për mua. Këndon Etemi këngën e Dem Ahmetit. Në vargun e parë: “ Kokan mbledh-o treqin harambasha” del një zë i bukur, fort i bukur pa përcjellje me instrument. Si në këngë majekrahut ose malsorçe, siç u thonë. Është shumë i rëndësishëm për etnomuzikologët. U inçizua në katundin Aleksandrovë, më 7 shtator 1934 PN 473,n ëpllakat 381- 384. Vargu i fundit i kësaj kënge,pasi që Novica i Zi me treqind harambashë vrasin Ajeten dhe tridhjetë të tjerë, është “me temelshpijen ia kanë nxue” (Demë Ahmetit). Inçizimi i kësaj kënge është aq i qartë sa duket se ky këngëtar po këndon tash, e jo para 70 vjetësh. Në vijim, Etemi këndon këngën “Arif Sinani”. Po ashtu bukur. Zë i thekshëm. Tërheqës. Ku është Aleksandrova,nuk ka të dhëna. Sipas një shënimi, i takon rrethit të Prokuples. Mirëpo sipas analizës me D. Elmerin,Peri më 6 shtator 1934 ka qenë në Prilep (Maqedoni), të nesërmen ishte në aleksandrovë., kurse tëpasnesërmen ishte në Kuqevishtë, afër Shkupit. Pra, Aleksandrova është katund në Maqedoni. Etemi ka kënduar ehe jo shqip këngët Ej, livado, rosna travo dhe Andjelin devojka, ku mbetet në kujtesë zëri i tij i bukur lirik dhe shumë tërheqës.

Materiale të botuara nga Koleksioni i Perit.

Projekti i përbashkët Kembrixh- Beograd për botimin e materialeve të Koleksionit filloi për t’u realizuar më1953. U botuan këngë të lahutarëve nga Sanxhaku i Pazarit- Serbocroation Heroik Songs (1954) dhe Srpkohrvatske junacke pjesme(1953). Këngët u botuan në Kembrixh dhe në Beograd. Botues janë Harvard University Press dhe Akademia Serbe e Shkencave. Këngët janë mbledhur nga Milman Peri. I redaktoi Albert B.Lord. Botimi i Kembrixhit, përkthimi anglisht, quhet vëllimi i parë, kurse ai i Beogradit quhet vëllimi i dytë.

Aty janë botuar këngët e kënduara boshnjakisht të Salih Uglaninit, të Sulejman Fortiqit, të Xhemajl Zogiqit, të Sulejman Makiqit e të Ali Fjulaminit. Janë gjithsej 32 këngë. Mbi gjysma janë të Salihut (19). Fortiqi e Makiqi kanë nga katër,Fjulamini 3 dhe Zogiqi 2. Përveç këtyre këngëve atje janë të botuara dhe pesë biseda të inçizuara boshnjakisht me këta lahutarë, që pa dyshim,paraqesin interes të veçantë për studiuesit. Kënga e Bagdatit është dhënë nëtre variante., që ka personazh kryesor Gjergj Elez Alinë. Ka 1620 vargje. Ne tri variante është dhënë e dhe robërimi i Gjyliq Ibrahimit. Edhe kënga e fundit, “Hasa i Ribnikut e çliron Mustafa Begun” është dhënë me dy variante. Pra janë gjithsej 14 këngë të Salihut, asokohe 85 vjeç. Personazhe kryesore nëkëngët etjera janë: Marko Kraleviqi, Musa Kesexhia, Muji, hajduku Golalia, Çejvanoviq Meho, Dojçin Kapetani, Çupiq Stojani, Gjelosh Kapetani, Golo Serhatilija e tjeë.

Botimi amerikan ka parathëniet e studiuesve të njohur John Finley e Roman Jakobson. Këngët i redaktoi dhe i përktheu në anglisht A.Lord. Transkriptimi muzikor e kreu Bela Bartok. J. H. Finley thekson “rëndësinë e poemave gojore të sllavëve të jugut”, kurse J. Jakobson po ashtu e çmon jashtëzakonisht punën e M. Perit. Në botimin amerikan, në fund të shkrimit “Novi Pazar”, është dhe pasqyra ematerialeve shqip të lahutarit Salih (f.57). Ky është regjistri i Lordit, që është i mirëseardhur për fillimin epunës në materailet e Perit, sidomos të njësivetë kënduara shqip. Mirëpo te botimi i beogradit mungon kjo pjesë e tekstit të Lordit (shih f.XXI).Kush ehoqi dhe pse e hoqi, mund të merret me mend, por nuk e dimë se si upajtua Lordi, kur mori vesh. Po kështu nuk dimë se në reagoi ai në këtë censurë të kolegëve të Beogradit. Pra,ky ishte fillimi me shenja jo të mira për këngët shqipe të këtij koleksioni të famshëm,para gjysmë shekulli, në vitin e largët 1953.

Vëllimi i II paraprin një shkrim hyrës i A. Beliqit, asokohe Kryetar i Akademisë së Shkencave Serbe.Në vijim është parathënia e redaktorit A. B. Lord, një hyrje e përgjithshme dhe një shkrim për Novi Pazarin, po ashtu të A. B. Lordit. Në pjesën efundit të librit janë mbi njëqind faqe shënimë sqaruese me interes për 32 këngët e këtyre lahutarëve të Sanxhakut të Pazarit. A. Lord, në vend të fjalës boshnjakishte, tash përdor fjlaën serbe për gjuhën ekëngëve të Salihut (f.XXI, bot. I Beogradit). Bie në sy se A. Beliq edhe Salihun dhe këta lahutarë të Sanxhakut i quan vetëm këngëtarë myslimanë (fIX). Kjo mjaftonpëqr t’u hetuar tendenca e fshehjes së identitetit etnik. Çdo koment është i tepërt. Edhe për Ugllën, Salihu i thotë Perit: “Të gjithë shqiptarë kanë qenë. Boshnjakë kurrë nuk ka pasur aty...(f.1) Tridhjetë vjet i pata, kur mësova për të folur boshnjakisht (f.2). Botimi i martesës së Avdo Megjedoviqit është po ashtu ngjarje e shënuar në Harvard, Avdo, 63 vje¤8, pa shkollë, nga katundi Obrov, rrethi i Bjello Poles,ka 14 këngë në repertor.Zenidba Smailagina Sina (martesa e djalit të Smajl Agës) u vol boshnjakisht, në korrik të vitit 1935.Mbledhës është Milian Peri, që vdiq paritmas në fund të atij vitit. Ajo ruhet në dorëshkrim nëKoleksionin etij në Bibliotekën Uajdener. Është me interes për epikologët, e sidomos për homerologët. Konsiderohet ndër krijimet mëtë bukura të këtij lloji të poezisë gojore. U botua në Kembrixh më1974. redaktorë janë Dejvid E Bajnam (David Bynym) dhe Albert B. Lord. Botues është Qendra e Studimeve tëLetërsisë Gojore, e cila për fat të keq, tash është mbyllur.. Kjo vepër u botua ehe në Sarajevë, shumëvite më vonë, saktësisht më1987. U botua me titullin “ZenidbaSmailagic Mehe” (Martesa eMeho Smailagiqit). E përgatiti për shtyp Enes Kujunxhiq. Në Srajevënuk u botua ehe hyrja e botimit amerikan, mbi 50 faqe. Ajo u zëvendësua me një shkrim tjetër të ëprgatitësit.Ndonëse botimi boshnjak ka të dhëna biografike për Avdon (1875 –1953), për fjalorin etij dhe dis atë dhëna të lektorit për vargun e tij,jeta e tij nuk ëhtë shndritur sa duhet. Gjuha shqipe nëkëtë botim është përmendur vetëm një herë nmgalektori,lidhur me përzjerjen e tingujve l,ll nga Avdoja. Shihet se për shpjegimin efjalorit të Avdos ka ndihmuar edh eletrari Qamil Sijariq, që thotë se ky lahutar edhe të tjerët e kanë njohur pak gramatikën dhe sintaksën, e shpesh edhe aspak. Fjala është për boshnjakishten. Për fjalorin e Avdos, e sidomos për sintaksën e tij, mendoj se duhet ta thonë fjalën evet edhe të tjerët, sidomos abanologët.Me interes është dhe rrafshi krahasues sintaksor mekëngët shqipe të eposit heroik.Kjo është e domosdoshme.Kjo këngë e vitit 1935, e botuar në Harvard e në Sarajevë, ka 12 mijë e 311 vargje.Kjo është ndër një nga këngët më të gjata. Po ky lahutar ka kënduar këngën më të gjatë, që ka 13 331 vargje (Osmanbeg Dalibegoviq i Pavicevic Luka). N ërepertorin e tij kishte 58 këngë. Puna e Perit dhe e Lordit me Avdon ishte shumë e rëndësishme, sidomos për çështjë të poezisë gojore, të eposit heroik dhe të homerologjisë. Thuhet se ka qenë më e rëndësishmja, krahas punës me Salihun.

Lordi vdiq me fjalët e veta mbetur peng

Ajo çka premtonte Lordi më 1953 kishte domethënie të madhe për epikën shqiptare. Në artikullin Novi Pazari,Albert për materialet e mbledhura në Jani Pazar, siç thoshte Salihu dhe që u botuan tërësisht në vëllimin I dhe II. Duke folur për përjashtimin evetëm, kujanë mënjanuar tregimet e Halko Gegiqit,për shkak se nuk kanë të bëjnë me këngët epike të blenit,. Ai në vijim thotë: “Shmangie shumë serioze paraqet mënjanimi i këngëve epike shqiptare. Kam ndërmend më vonë ta mbledh tërë materialin shqip nëvëllimin tonë dhe në tërësi ta publikoj në një libër të veçantë. Dis akëngë që Salih Uglanini i ka kënduar në gjuhën serbe, e që janë “përkthime” të tij nga gjuha shqipe,po ashtu janë mënjanuarpasi të paraqesin pjesën e eksperimentit shqiptar”. Ky premtim i Lordit nuk u realizua. Në vijim, që është edhe përmbyllja e këtij artikulli. Lordi thotë: “Qëllimin e ka pasur ndërmend Milman Peri gjatë mbledhjes së atyre këngëve,ka qenë që të provojë të përcjellë se si këngët dhe formulat kanë udhëtuar dhe kanë kaluar nga një gjuhë në tjetrën. Ky material, kur të botohet, duhet materialisht të përdoret me materialin e publikuar nga Murko,Shmausi dhe të tjerë,por edhe në lidhje me materialin që personalisht e kam mbledhur merastin e udhëtimit të tij në Shqipërinë e Veriut”. Lordi jetoi deri në vitin 1991 dhe vdiq me fjalët e lëna peng,një gjysmë shekulli më parë, për botimin e këngëve shqipe, por edhe ne i kemi borxh shumë të madh, seps eai është ndër mbledhësit më të mëdhenj të eposit heriok shqiptar.

TERESINKA PEREIRA

YAHOO.Shortcuts.hasSensitiveText = false;
YAHOO.Shortcuts.sensitivityType = [];
YAHOO.Shortcuts.doUlt = false;
YAHOO.Shortcuts.location = "us";
YAHOO.Shortcuts.lang = "us";
YAHOO.Shortcuts.document_id = 0;
YAHOO.Shortcuts.document_type = "";
YAHOO.Shortcuts.document_title = "";
YAHOO.Shortcuts.document_publish_date = "";
YAHOO.Shortcuts.document_author = "";
YAHOO.Shortcuts.document_url = "";
YAHOO.Shortcuts.document_tags = "";
YAHOO.Shortcuts.annotationSet = {
"lw_1192094945_0": {
"text": "RIO DE JANEIRO",
"extended": 0,
"startchar": 100,
"endchar": 113,
"start": 100,
"end": 113,
"extendedFrom": "",
"predictedCategory": "",
"predictionProbability": "0",
"weight": 1.02271,
"type": ["shortcuts:/us/instance/place/br/town"],
"category": ["PLACE"],
"context": "THE CHRIST OF RIO DE JANEIRO Now I can see him",
"metaData": {
"geoArea": "1222.25",
"geoCountry": "Brasil",
"geoCounty": "Rio de Janeiro",
"geoIsoCountryCode": "BR",
"geoLocation": "(-43.216202, -22.8901)",
"geoName": "Rio de Janeiro",
"geoPlaceType": "Town",
"geoState": "Rio de Janeiro",
"geoStateCode": "RJ",
"geoTown": "Rio de Janeiro",
"type": "shortcuts:/us/instance/place/br/town"
}
}
};

YAHOO.Shortcuts.overlaySpaceId = "97546169";

YAHOO.Shortcuts.hostSpaceId = "97546168";

THE CHRIST OF RIO DE JANEIRO

Now I can see him

the way he always has been:

a divine beauty that looks

from the infinite horizon

taking care of the land and the sea

of the Brazilian Rio City.

The statue of Christ shows from

the top of the Corcovado mountain

the certainty of the present

without denying the wild past

nor the illusions of the future.

The Christ I see is a human art work.

He is a sentinel of time,

eternal presence of a cement body

and a temporal symbol of love,

touching the sky with his open arms.

CIRCULATING

I am

The presence of the beautiful, of the art,

of the virtue and of the capacity to create

I am formed an alliance with you time

I mean fertility in the conquest of being and always to be.

I am strong, I am clear

A body in the spirit, a mind in the soul

And drag in the center the miracle of the life

I am night, I am day.

I collect in the arms the calm

I am expression of the harmony.

My past, sacred present!

Experiences several, divine seeds!

That you/they shelter enhancing me mine to grow

Enjoying the Mother Nature, I declare beauty

I understand that to love it is to like to live!

I have faith in the power of the words

Accompanied of emotion, taken a bath of feelings

I know the force of the love and the wisdom of the thought

I am extension of God and I feel him/it so close, so inside.

I allow them to call me of star

Because I know that I was born for shining

Here in the earth, in the sky, or anywhere

Being fire, earth, water or air

I go very in addition is wanted

Or than she can imagine!

I am also sensitive flower

Moonlight, poetry,

pure seduction.

I am in the grace Maria

In the wealth I am happiness

I am the most beautiful song!

Transparent in the look, I swallow the sun in the heart

I am people of us, my name Wife

I am free and pure, I am perfect creation!

Mother of all, full of races

Sovereign in everything that there is

I only came for lighting up: here, now, already!

End of this, Cristina . Santos-Akeza.

ΑΝΙΛΑ ΜΙΧΑΛΗ

Αθώα είναι η αγάπη

Ποίηση

Εκδοτικός Οίκος «.MARIN BARLETI»

Ο τίτλος: «Αθώα είναι η αγάπη»

Συντάχτης στα ελληνικά: Κώστας Γκατζώνης

Μετάφραση απ’τα αλβανθκά στα ελληνικά: Κώστας Γκατζώνης

Ποίηση από την Ανίλα Μιχάλη

Το βιβλίο εκδόθηκε υπό τη αιγίδα της Ένωσης των Δημιουργών «ΡΕ.....» ΑΛΒΑΝΙΑ

Εκδότης: Μιμόζα Αχμέτη

Εξώφυλλο: Ύλη Ζάχο

Γράφτηκε στο κομπιούτερ:

ΤΑΡΑΓΜΟΙ ΣΤΗΝ ΨΥΗΗ

Ρωτώ το δάκρυ: για πού πας;

Μου λέει πως παρατάει τη μοναξιά.

Ρωτώ το αίσθημα: «Γιατί κραυγάζεις»

Μου λέει: «Το’χει μεράκι της ποίησης.

Το δάκρυ κυλάει, έγινε κρουνός,

Κι ο κρουνός, ποτάμι χύθηκε στη θάλασσα,

Μα τι να κάνω για την ψυχή μου,

Αυτή συνεχίζει να κραυγάζει, να φωνάζει.

ΣΤΟ ΦΙΛΙ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ

Άσκοπες οι έρευνες,

για το κέντρο του κόσμου,

για το σπάσιμο των παγετώνων,

ή για έκρηξη υφαιστείου,

Όλα είναι εκεί,

όταν η μάνα χαμηλώνει το κεφάλι της

κοντά στο μωρό της.

Εκεί,

όπου ο κόσμος γίνεται πιο στρόγγυλος,

ένας κύκλος μικρός στο μίνιμουμ,

όπου οι άγγελοι βουίζουν και χτυπούν

τα φτερά...

Εκεί,

όπου το σήμερα είναι σπάργανο

το αύριο ένας ατέλιωτος ουρανός.

ΤΟ ΜΕΤΑΝΙΩΜΑ

Κάποτε έφτιαξαν ένα γεφύρι,

Στην ξεχασιά περάσαμε χρόνια,

Αλλά εμείς ποτέ δεν καταλάβαμε

αν αυτό ήταν αποχαιρετισμός

που δεν ήξερε να χώριζε,

πάρα μόνον να σύνδεε.

Οι μικροί στην προέκταση του

να έτρεχες δεν ήταν τίποτε,

να φώναζες όταν δεν έβργαινε η φωνή.

Το δίλημα ήταν η κάμα του ΜΑΚΜΠΕΤ,

που σκότωνε, και τσάκιζε στο τέλος.

Με τη συγχώρεση της τσακισμένος καρδιάς,

δοκιμάσαμε, δοκιμάσαμε ξανά

Πιστέψαμε σε κάτι το απίστευτο,

Την αγάπη την στεγάζουν οι καρδιές,

αλλά τα μάτια δεν την κρύβουν.

Asqeri Kulla

Mbrëmje helmimi

…Një nga të pushkatuarit e Taroninws ishte dhe Jonuz Boci

1.

Ngjarje e dhimbshme foshnjash pa gjumë,

kohë të plakura nga e keqja , hutimi,

lidhur dorë për dorë në Taroninë i shpunë,

ku gjashtë vajza dhe një djalë u zgjuan nga trishtimi.

2.

O Mbrëmje helmove errësirën dhe kokët njerëzore

të dhëmbura prej malli, torturove,

fshehtas lirinë dhe dëshirën,…

I ndave të gjallët për së gjalli.

3.

Mbrëmje helmimi, ndave gratë nga bashkëshortët

dhe Ëngjëjt,

fëmijët nga Etërit dhe të Shenjtët.

4.

Mbrëmje poshtëruese,

detyrove të ndjeshmin të përshkruaj

në kushte vështirësie përfytyrimi,

Sulme barbarizmi vëllavrasëse këto i quaj,

me lot të ngrira, akull hidhërimi…

5.

O Mbrëmje thikëzezë, nën binishin qefin

dhe koburembushurën me fishekë frike,

nxitove të merrje një pagë për shpërblim,

me zellmadhin në shifra drastike…

6.

Rrugët i mbuloi zia,

ku u derdh gjaku lumë,

ndërsa gjethet nga masakrimi

humbën gjelbërimin,

Ç’hidhërim e helm kaluan gjethet

atë mbrëmje helmi

në Taroninë…

7.

Ikën nga foletë dëshmitarët,

Shtegëtarët, u nisën për rrugë,

duke marrë me vete këtë skenë helmimi,

S’këndojnë tashmë në atë vend tragjik

as thëllëza e as bilbili…

8.

O Mbrëmje helmi, në thirroren më zë fort

i shëndërrove në përmendore ,

në simbol krenarie,

për ata që kanë “mendje njeriu”

dhe logjikë të mprehtë Diturie….

9.

Eh, ç’mbart me vete

kohën e helmimit,

o mbrëmje,

që fanitesh me vëllazëri vrasëse,

shfaq aktet taroniniake

dhe të gjallët

mbajnë“gishtin” në mendje!…

Asqeri Kulla

Cycle of life

The spring of life or the life of spring?!

The conspicuous peculiarities in the rare constitution at hard periods of cramp, where the “black” bread famine had blazed severe by plaguing many countries and especially in the countries of the Western Balkans, where it daringly appeared with special features, accordingly it was motivated: Prime effendi…. Could this poverty, inhering everywhere up to the thinnest pores of the society, be challenged? The Prime effendi challenged with his explosive small song like a preachy tool and an optimistic desire to live vividly. His characteristic was the open –eyed favoring of truth, exposure of reality, hating the inexistent, unreal in the contemporary society…

20 years,

The spring of life Effendi

Burst of youth impetus towards the truth…

Wonder, perhaps the muscular force does not light your soul?

Is it not equal to a hundred suns?!

With the song in my mouth and light in the eyes…

Can the heart cease beating?

Can’t it resemble a watch?

With material and mental matter – gold?

At my twenties with courage I see you again Prime effendi

And I make your image fly I do not know where

In the earth, in the air and in thought...

2.

Could Effendi stay at one place… not at all… he passes from a state to the other… like a humming bee he sat on the learned petals of the “flowers” of the European States… Greece, Bulgaria, Hungary, Turkey and Albania… with work and his individual activity he used to leave prints, but even the developments of the countries left prints at him… he made the comparison of the developments, of all those regions where his foot stepped with his birthplace and its surroundings that shed tears unceasingly… and he burst into the followings feelings:

O strange world, that I strive to know,

I feel and contemplate with my eyes,…

Kites you send to the space aiming the numerous stars

And the Moon, times full and times sickle

To you I send the kites with bizarre names,

The poor of my village somewhere at a point of the Globe,

Who at times expand it an at times reduce it,

by taking their breath, I see them all frozen...

Under the immoral feudal kingdom...

The infants’ blood runs

In chests perforated by misery.

With injectors, the steely wires heated

Cut in the fences,

With a craftsman’s awl they are used to

Sew the moccasins for walking…

I know it well, that, despite their state of poverty,

With a rebellious soul they are equipped

And they can never accept the oppression

Even in twilight,

Their thought moves about up to the nebula

And from there start the idea

For the collapse of this barbarian regime

Which produces only suffocation.

Can I be a Lantern, -

Asks the Prime effendi himself

Who wins the reality of living,

Impregnated with the message of change.

3.

The café of the active thought

From the diary of time, written with a feather pen…

” As Effendi had enough free time and much need as well, he kept buying scientific books, encyclopedic books, novels and other genres, in order to attack the high quotes … he decided to practice a satisfactory profession in the beautiful Istanbul in order to ensure a social communication, that of the waiter at a modern contemporary bar in the quarters where he lived… the books awakened thoughts and reactions as well… his observant power grew: after work he saw protagonists of the everyday reality, owners who maltreated the workers, who showed themselves without the human attribute of the soul… he despised poverty and it came to him the idea of the opposition of this installed system… using a strong injection of knowledge collected in books…

He decided to vent in verses that forced him to uncover those thoughts, he brood in the café of the Istanbul’s quarters…

The waiter in a café woefully takes care

For the purse of the figure of the “abdominous” person,

Without knowing the total sinner cost,

Exploiting cost of coffee, cacao and tea…

Eh “Effendi” note - case,

Sweaty forehead where drops of perspiration run

In the size of a tear drop;

Wrinkled forehead over puckers,

Fastening of invisible pendant – wire gets widens,

‘Ghoulish’ prostration before money…

They exchange and the cunning looks get transformed

Blue – lipped clientele

On the other hand, anxious looks.

What sort of fantasia is this: total humility like a bamboo stick?

In great distances of time until it dawns,

Until late at night...

I feel myself a “log”

In my whole cellular being,

Decay from the flips of life,

With the palm stretched,

Resembling the forced beggar of this world…

Unwitting, I take in this gloom,

Honeyed mouth of the bee, civilized behavior,

The sufferer’s obedience,

In the chimneys it has persistent shakes,

On the lengthy waves,

Hope to swim like a reconnaissance petrel…

My look clarifies

From the reading of the philosopher of a day before,

Which I pass through my mind

And I spread the power of the triumphant light…

(Along with coffee

How well you spread knowledge

With the eyes and mind…

Can you dissolve then?!)

Leta Kucohera

ETERNAL TIME

POEMS

“Marin Barleti”, 2009

Leta Kucohera

“ETERNAL TIME”

poems

Literary editor Kristaq F. Shabani

Recesent: Agron Shele

Translated into Albanian from Greek: Kosta Gaxhoni, philologist, translator

Kristaq F. Shabani

Translations from Italian: Aleksandra (Majlinda) Shabani

Translations in Italian Govanni Campsi

Copyright, Leta Kucohera, 2009

The book is published under the care of the Authors association “PEGASI” Albania, in the framework of the rubric “CONTEMPORARY POETRY”

Printed in the publishing House “Marin Barleti “ Tiranë

Phone ++35542240106

Leta Koucohera

Μπουμπουλίνας 59, Χαϊδάρι 124 62

Τηλ ++302105811 183

Athina, Greece

Ask me not

Ask me not

When I was born,

Or how old i am

I lived many days

Which had thousand of hours.

the deep hours i have lived

Which had thousand days

Love,

Love can’t be measured

The expectation,

The expectation can’t be measured.

Of a million years

I can be

For this

Do not measure the year

With mathematical operations,

From wrinkles

And dates.

Symphony of things

First voice

Roots

When I am not,

When I have departed,

From my body

I am into the inner part

Of an ancient church

Of Apollo

And other time that of Dionysus.

Roots

Zero I become

I do not exist in any dimension

I do not exist,

I do not exist,

Without a name

I am entering into

Big zero

And I remember

Inside thousands of existences

A thousand names

And I breathe

With the roots of the words

Giving incenses

In the dream

With two full moons

And the light of the stars.

» LNPSHA "PEGASI" ALBANIA DHE LNPSHA "PEGASI" KOSOVA
» LNPSHA "PEGASI" ALBANIA Johann Wolfgang von Goethe
» LNPSHA “Pegasi” Albania
» INFORMIM I LNPSHA "PEGASI" ALBANIA
» INFORMIM I PRESIDENCES SE LNPSHA "PEGASI " ALBANIA