PEGASI Nr 33 organ i LNPSHA "PEGASI" ALBANIA

Ada Aroni, si poetja e njohur si ruajtëse , mbrojtëse e ndërgjegjes

Kur unë intervistova Ada Aronin (Αnëtare e Lidhjes së Poetëve të Botës) një nga deklaratat e saj ishte: “Unë mendoj se bota sot është në një nevojë të madhe për ndërgjegje, urtësi dhe dashurinë e poetëve. T.S Eliot kishte të drejtë, kur ai tha që poetët janë ndërgjegjshmit e botës. Dhe me gjithë dhunën dhe luftërat që ne kemi në planetin tonë sot, ne fatkeqësisht kemi nevojë ndërgjegje dhe për dashurinë e poetëve për të “riparuar” botën tonë dhe për të qetësuar (zbavitur) mundimin, shqetësimin e njerëzve të këndshëm. Nuk ështe se unë preferoj poezitë me mesazh, por ajo çfarë unë dua të shikoj është shumë poetë bëhen ruajtës, mbrojtës të ndërgjegjshëm dhe kështu ata do të mund të shkruajnë bukur dhe duke na magjepsur me poemat që të na bëjnë ne njerëz të mirë dhe më shumë të përfshirë, duke ndrequr e përmirësuar morinë e shqetësimeve të planetit, para se ai të fryhet në flake”.

Dëshira kryesore e kësaj poete, e cila vjen prej Izraelit, është shprehur në poemën e saj “Unë dëshiroj që të vras luftën”, kur ajo shkruan: “Unë dëshiroj që të të vras ty, luftë, përjetë, jo si feniks që gjithmonë kthehet pas.” Dhe si mundet kjo ndonjëherë të ndodhë ? Ada gjithashtu ofron këtë zgjidhje fantastike sesi mund të bësh larg luftës me luftë: “Të gjithë marshuesit e paqes të botës do të marrin valixhe (kuti, arka) të rënda metali të plotëmbushura me shpenzime nukleare dhe t’i shkarkojnë atom mbi kokën e luftës, arkat, kutitë valixhet) do të pikojnë, si zakonisht, dhe lufta do të shpërthejë pas, do të tretet në shishen e saj arkaike, së cilës ajo i përket; ne mbyllim (kyçim) tapën e drunjtë). E njëjta zgjidhje është referuar në poemën “Jo më në luftën tënde…”,

Si poet dhe kërkues i kulturës së paqes në rastin e stilit të Adës në poezinë e saj dhe në individualitetin janë fortësisht të lidhur. Vargu i saj dhe karriera të dyja kanë një objektiv të qartë. Demaskimi i luftës dhe dëshira për ta ndaluar atë njëherë dhe për të gjithë.

E saj është poezia e lidhur me Lindjen e Mesme, (tokë ku ullinjtë, verërat, fiqtë dhe portokallet rriten) dhe lufta, Ajo proteston kundër të dyfishtës, është e dyfishtë (demaskimi, denoncimi): midis Izraelit dhe Palestinës. (i luftës dhe dëshira për ta bërë këtë e stopon njërën për të gjithë……që,midis Izraelit dhe Palestinës) dhe në një kontekst global, kanosje nukleare. Metafora është një mekanizëm i fuqishëm i përdorur në poezinë e Adës, por më e fuqishme është se është marrë nga: Paqja është grua dhe nënë. Paqja është në të vërtetë grua e mbarsur. Paqja është nënë. Dhe rruga drejt paqes duket të jetë besuar të lihet në dorë të nënave, motrave, vajzave, (Ura e paqes). Motra ime arabe/ na ler ne të krijojmë) një urë të qëndrueshme./ Nga bota juaj e ullirit te imja,/ nga bota ime e portokallit te jotja…/ Më se duke zier (valuar ) dhimbjen/ nga Shiu acid paragjykon/ dhe mban duart e njeriut lart/ të mbushur plot me yje të lira,/ duke vezulluar paqe.

Bashkë me metaforën, dimensionin kromatik (ngjyror) që është shumë e fortë në poezinë e Adës: Ne nuk mundemi të lyejmë luftën jeshile, “gjakun e kuq”, fishek metali “bronzi” i kuqërremtë I skuqur të mbyllim….. prej metali bronzi të kuqërremtë të skuqur, Napalm i artë “lazer” kafaz i errët( i zymtë),

“Pyjet jeshilikë paqësorë”, “kali i bardhë nga Jeruzalemi i artë”, “qielli blu i ndritshëm (i shkëqyeshëm), “lulja e artë e venitur”, “planeti ynë blu”, “horizonti i argjendtë”, “leshterikë jeshilë dhe të kafejtë”, “bakterina blu”, “sytë kuriozë jeshilë” dhe “toka jeshile”. Në kundërshtime me vdekjen, lufta dhe luftënxitësit, varret, trupat dhe gjaku në të cilat protestat e Adës kundër, domosdoshmërisht poezia e saj është pozitive, një poezi me shpresë te paqja, bashkimi dhe optimizmi.

Tholana Ashok Chakravarthy duke jetuar thjesht dhe duke menduar shumë. Unë jam i sigurt se duke ndjekur deklaratën (pohimin) nga Tholana Ashok Chakravarthy (Anëtare e Lidhjes së Poetëve të Botës) do të ndihmoj për të kuptuar më mirë poezinë e saj: “Koncepti i të bashkuarit të artit me poezinë do të bashkohen të gjitha klasat (shtresat) e njerëzve pavarësisht për nga mosha, kasta, besimi, raca dhe krahina… Po unë preferoj poezinë me pasqyrime (reflektime) artistike të temës (çështjes) në të cilën unë do të ndiej përfundimisht për të përgatitur terrenin për të vënë në dijeni fëmijët dhe të rinjtë në veçanti. Poemat e paqes dhe arti i harmonizimit, nëse këto të dyja bashkë prezantohen sëbashku, fytyra e humanizmit do të jetë zbukuruar me zjarrin (flakën) e Paqes Universale. Në lidhjen me rregullaritetin e formës në poezinë e saj Tholana Ashok përgjigjet: “Po është të zgjedhurit tim e zgjedhjeve për të të tërhequr (joshur) dhe për ta zhytur (kredhur) lexuesin (lexuesit) dhe për ta marrë (për ta përfshirë) lexuesin, lexuesit thellë brenda zemrës sime duke prekur kuptimet e plota në thellësitë. Kështu pra, me disa përjashtime, unë preferoj formën ose rrymën për në pjesën më të madhe të poemave të mia, për këtë unë jam e sigurt, kjo kënaq bashkë zemrën dhe mendjen e lexuesit.

Si një person (individ) ai ajo përshkruan vetveten duke jetuar thjesht dhe duke menduar shumë. Dhe kjo është se çfarë ndodh neë poezinë e saj gjithashtu, një miksim (përzjerje) e një gjuhë të thjeshtë me mendime të thella rreth gjerave të thjeshta (fëmijëri,harmoni, natyrë) dhe gjera që reflektojnë vuajtjen ehumanizmit (greva e urisë, lufta, abuzimi fizik dhe brutalititeti në fëmijë, vdekje , lypësat e rrugës, orfanët (jetimët), n ënjë dorë gjendet (është) poetja fëmijë duke iu drejtuar gjyqit për drejtësi (këtu ka ndërhyrë), mëshirë (falje) dhe kualitet (cilësi), në dorën tjetër është duke mburrur (lavdëruar)

veten pseudocivilizuar , hi-tech të shoqërisë së sotme . Thjeshtësia është gjetur gjithashtu në ëprdorimin e shembëlltyrës: “Retë e luftës”, ‘Tentakulat e urrejtjes”, ‘Vuajtjet e tokës mëmë”, ‘Retë e errësirës”, ‘Livadhet e së ardhmes”, ‘Jetët e ngatërruara në sinjalet e grevës së urisë dhe vdekjes” “Dritat e rrugës me shikim shqiponje”, “pëllumbat epaqes”, “thelbet e paqes”, “oqeani I varfërisë” (fatkeqësive), “thelbet e mosbesimit”, ;lulete paqes” dhe “petalet e besimit”. Gjithçka që duhet të bëj me botën e natyrës” , porn ë të njëjtën kohë shumëzbavitje në aspektin negative të shoqërisë së sotme, në të cilin njeriu jeton ose përfytyron di/ka, e cila do ende të vijë ( etillë, e tillë si paqja). Në njërën prej poemave të patitulluara Th, A shkruan në këtë mëyrë:” lerëni (lejojini) vetë e brenshmja të flaës përmes majës së pendës të penës sonë tonë./ Lejojeni (lereni) poezinë tonë

Vetë e brendshmja të flasë përmes majës së pendës sonë. Lejojeni poezinëtonë të krijojënjë kulturë të paqes të mbushur (të ngopur) me vision (me paqe), N ezotërojmë (posedojmë) aftësinë (zotësinë) për të arritur (për të bërë_) për të kryer për të përfunduar nga të shprehurit e fjalës. Po. na ler ne (na lejo ) net ë qëndrojmë në këmbë qëndrueeshëm të kësaj ore, me vendosmëri./ Pastaj vetëm mundet që net ë sigurojmë paqen, për të ndihmuar gjuithsecilit. Në këtë mënyrë Th., AC flet për poetë të tjerë të paqes si T. Pereira dhe Ada Aharon, por ndoshta në emër të të gjithë poetëve, ku n ë zemrat etyre dëshirojnë (urojnë) botë më të mirë.

Stephen Morris jeta e prezantuar drejt me të thjeshtësi dhe me ndershmëri

Duke iu përgjigjur disa prej pyejeëve të mia S. M (Anëtar i Lidhjes ë Poetëve të Botës) reagon nëkëtë mënyrë: “Unë do të pëprpiqem të jem i thjeshtë, pa qenë ose pa u bërë i thjeshtë (me thjeshtësi). unë gjej bukurinë gjithkund (kudo) ashtu sin ë fizikën dhe abstrakten. Unë gjeta ndoshta në shëmtinë e atakut të kullav ebinjake në NEË YORK aty kishte di/ka hipnotike të bukur. Imazzhet eaeroplanëve si kurse ata…… fluturojnë Brenda ndërtesave. Efekti i njerëzve duke kërcyer drejt vdekjes së tyre që ndiqen ng akolapsi I ndërtesave. Më në fund metali i përkulur (I shtërmëbëruar) i ëprdredhur, I shëmtuar, që mbeti I krijuar nga shkatërrimi , shembja i trarëvetë hekurt mund të kenë qenë interpretuar si nëj pjesë e skuylpturës duke u lëkundur, duke iu marrë mendja. Çfarë unë ndjej është kjo bukuri që mund të jetë gjithkund (kudo) por unë me nxitim shtoj; Unë kurrë nuk pashë ndonjë bukuri në Auschëit, jo për një moment të vetëm. Artistët dhe poetët kanë përfytyrime. Sundimtarët e dinëkëtë për ata mund të jetë e rrezikshme ashtu si ata bëjnë që njerëzit të mendojnë. Diktatorët nuk i dëshirojnë njerëzit që mendojnë. Artisti I vërtetë për mendimin tim (opinionin tim) jo vetëm duhet të reflektojë shoqërinë ku ai është, por duhet të jetë kritik i kësaj dhe i orvatjes për ta ndryshuar atë, ve’anërisht kur kjo shoqër është e korruptuar dhe me kufizim të lirisë. Pena dhe furça e lyerjes jan ëm ëtë fuqishme më të pushtstshme

sesa shpata. Si tashmë dhe (dikur) është thënë ai herët Spephen Morris është një poet dhe piktor, artist. Ai ka udhëtuarr krejt botën, duke ekspozuar dhe parashtruar poezinë të lexuar në shumë vende. Një nga stilet e tij të preferuara në vargun e tij është poezia vizive ( e shikimit, e të parit). Ai gjithashtu shkruan hajk

dhe vargje të lira në kohë dhe poezi të rregullt me rimë të rregullt (tradicionalja abcb ose aabb cc) modele rimash dhe ritmet e të tjerëve të tilla si në të shkruar ose të shkruarit e poemës.

Në të shkruarit e poemës: Poema duhet të ketë ritëm, vargu duhet të jetë rimë. Kjo nuk mund të ndodhë gjithmonë dhe kurrë gjithë kohën ose si te Mbreti i peshkut gjahtar(kapës), Të gjitha të pista të pastra. Ai bashkohet në festë për të nderuar mbretëreshën. Lexuesi i poezisë së Morisit shumë shpejt vëren se theksimi i fortë me fjalët ose ekspresiviteti i madh është I vendosur mbi dimensione e të dëgjuarit të fjalës. Kështu që, jo vetëm poezia shihet në faqe, por gjithashtu poezia si tingull dhe kjo jo vetëm përmes mekanizmave të tilla si rima,por gjithashtu përmes aliteracioneve, onomatopesë dhe asonancave. Kërkesat ose instancat vazhduese (pasuese) provojnë pikën /ështjen, thelbin tim: Ne pritëm, ngacmuam (shqetësuam) /ne mund dhe duhet/ të presim jo më shumë/kalim përmes patës sonë me skajin e syve tw skuqur tw pwrdredhur (Nga Krishtlindjet ishullit të Kujtesës (të memories), e zezw e pwrgjumur e kohws sw tokws duke kapwcyer kulmin e vdekjes nga pacienti 47415 në këmbëngulje të tingullit ëë përmes (nëpërmjet) fjalëve të tilla si: “Do të mundemi ne”, “kur vesh mbiveshjen tënde”, “gjithmonë” “urime”, mënyrë rrugë e gabuar” dhe “ku “ në poemën dashurie Doppleganger), Piter patter, Dilly- dally, Hotch- potch. Ally pally nga Thingy

Majigs Poem tingull. Rreth thjeshtësisë dhe të qenurit i drejtë, i ndershëm, veçanërisht, kur duke shkruar rreth mistereve të jetës Stephen Morris, përmes vargut të tij, deklaron që ne jemi “duke jetuar në depo mallrash të zhdukjes, Limbi i Hënës që bota rrotullohet, Universi zgjerohet/ ne jemi/ Ne e ekzistojmë,/ grua që merr me mend (kupton, prafytyron)/ bishta tundës mace gritëse/ ne krijojmë,/ Ne lindim, Çdo gjë është bishtatundës/ që Mjerimi nuk mund të iki (të shkojë), /të përgjon, (të plagos,) lëndon /ka përjetësim nga (të përgjon, të lëndon); këtë kur botët përpiqen (ndeshen)/

Ne dimë kaq pak,/ kuptojmë pak midis hijes/ dhe objekti, /Rrëzon (bie, krijon)/ realitetin/ nga “Kur botën ndeshen, përpiqen”. Dhe këtë: “Natyra na bën ne /Natyra do të na marrë sërish pas në Përjetësi dëgjimi.

Stili i tij në poezi si në piktuarat e tij nëpër kohë mund të quhen të jenë quajtur naivw, si në Ditë të rrezikshme. Pas drejt stilit dhe individualitetit. Stefen Morris si një individualit ka jetuar momente (/aste) të ndryshme dhe konstrastuese (kundërshtuese): dashuri dhe urrejtje; shoqëri dhe vetmi, shëndet dhe sëmundje, momente /, çmendurie (marrëzie) dhe momente reflektimi (pasqyrimi), burgosje (kufizim) dhe liri, lëndim, plagosje dhe lumturi, stabilitet (qendrueshmëri) dhe zhvendosje lëvizje dhe të tjera të dritës. Të gjitha këto momente në kohë janë reflektuar (pasqyruar) në poezinë dhe pikturat e tij, thjesht, por në të njëjtën kohë më të ndryshuara përmes (nëpëprmjet) formave, tingujve dhe ngjyrave.

Agnes Lam zëri i vënë në dijeni, dhembshuri, emocion dhe sensibilitet (ndjeshmëri) dhe poezi si duke mjekuar (duke shëruar , mbyllur) si faktor (veprues, agjent). Unë e takova poeten kineze Agnes Lam në Jug të Italisë, nëntorin e kaluar të vitit 2008, gjatë NOSSIDE, konkurrimi i poezisë ndërkombëtare, e zgjedhur, /mimi i dhënie së ceremonisë. Si person ajo është e zgjedhur, e përulur, e përvuajtur, dëgjuese më shumë sesa folëse dhe, kur ajo flet, ajo e bën këtë ulët (dobët, trishtuar), por në një zë të të qartë, kurrë duke mos e braktisur buzëqeshjen e saj të bukur (hequr dorë). Audienca prezente (e tashme) në NOSSIDE ishte magjepsur, kur dëgjoi Agnes Lam që lexoi poemën e saj”Vanilja në yjet” në anglisht. Njerëzit duke lexuar poezinë e Lamit nga të dyja antologjitë e saj “Grua te grua” (1997) dhe “Ujë Pylli (Druri) i pastër (i Qartë)” shkëlqim (madhështi) (2001), vëren të njëjtat karakteristika të Lamit si person: ndjeshmëri, sens i fortë i frikës, (i NDERIMIT TË MADH), (fut frikën ose ngjall nderimin) EMOCION, DHEMBSHURI dhe gjithashtu me këtë vënie në dijeni e të tashmes (prezentes) tonë, e shkuara dhe e ardhmja, vënie në dijenit të dobësisë ose të qenurit i brishtw të ne qenieve njerëzore, por n ë të njëjtën kohë vënien në dijeni që ne si banues të tokës jemi jo ishuj (që ne s’jemi ishuj). Vetë Agnes Lam pranon që poezia është si frymëmarrje dhe këtë përmes të shkruarit (të shkruajturit) poezi, unë rregulloj (rendis) disarmoni (disonancë) time të brendshme. Gjithsesi kjo nuk është e gjitha, Lam vazhdon: “ Nëqoftëse unë mund të artikuloj (të shqiptoj , të shquaj) me furi (tërbim), edhe qetësinë, ndoshta fjalët e mia mundet të ofrojnë disa komoditete (përkrahje) në kumbim tingëllimi, (rezonancë) drejt tjetrit, i cili nuk di… Shiko Hyrje te “Grua te grua”. Poetët janë sensetivë (të ndjeshëm).

Dhe ndoshta Lam me stilin e veçante (special) të saj shkruan rreth urisë, luftës, dashurisë së dëmtuar, ( plagosur, dëmtuar)varfërisë , kujtimit (memories), fëmijërisë, jetës dhe vdekjes, por gjithashtu historia, liria dhe politikat në sensin, kuptimin e tyre më të gjerë (Njerwz tw pasur dorwzim stafete Janan, “Një gabim tragjik”, “Përdhunimi i kombit”). Nga ana e këndvështrimit stilistik Lam është një mjeshtre e vargut të lirë dhe imazhit manipulues (të përdorur). Gjuha e saj është sensuale. (Unë lulëzoj, (shkoj përpara)/ në spekter/ nga ngjyrat mbajnë erë (nuhaten) zhurmat. /Unë nuk lejoj veten të prek/ rërën. Unë mund të dëgjoj jehonën e hapave,/ dielli në lëkurën time,/ era e një shije therëse(tang ho). Në këto sekonda. lejojini (lerini) ata të prekin lehtë (të gërvishin)/ të thatwn kundër buzëve të mia natyrale (fijet e barit) çdo kokërr orizi, kori në pemëve/ ashtu si në gjethe/ psherëtimat e flladit/ kudo (gjithkund), ku unë eci në maj,/ trëndafilat janë duke lulëzuar”, “bota/ si një kopsht me kërmij/ (duke u ndriçuar në diell/ duke lëvizur (duke u zhvendosur) dhe kryeqyteti (cicwrima silikoni), “si turmat e autobuzëve që sinjalizojnë majtas – djathtas,/ zagushi e dyqaneve tw blerwsve në taksi në radhë, “Çdo dyqan muzikor/ që sjell (nxjerr) disqet e saj, fundi i një rreshti (vije ) në tunel, (në momente të ndryshme).

Lami përdor arsyetimine drejtpërdrejt (direkt), por gjithashtu kërkesat (instancat e prozës- poezi) (shikoj unë, nuk mund të të japë atë pas ty dhe duke shkruar në mes të rrugës, në vargun e saj dhe kjo vazhdon të vërtetojë të provojë, hallkën midis të shkruarit të saj dhe jetës së përditshme. Agnes Lam, si një poete dhe si një individualitet është gjithashtu vrojtuese shumë e kujdesshme e ngjyrës: ”Dielli , një top i kuq i fuqishëm mbi shtresat e arit dhe blu “, qymyr druri e zezë), tendra të bardhë, “korali vendos të përshtatet (të harmonizohet me ngjyrë rozë, “më shumë sesa trëndafila të bardhë”, shiko të kuqen e zjarrit.

“Unë shikoj një sandal të “verdhë”, “Floku i saj ishte komplet (plotësisht) gri”, “Gjaku i kuq dhe i mbyllur /portokall i skuqur ( i zjarrtë),/ buzëkuq ngjyrë rozë,/ lejla, e skuqur dhe bardhë.

” Në fushë luftë, lulet e verdha/ janë shumë aromatike sesa kurrë”.

Kjo nuk është e gjitha, në të kundërt poezia e Agnes Lam është e gjerë nga të dyja stilistika dhe perspektivat tematike. Duke lëvruar poezinë e saj njëra bëhet e ditur (ose e vënë në dijeni) se ai ose ajo ka filluar një udhëtim të gjatë të zbulimit, duke mos njohur ekzaktësisht, kur dhe ku vija e finishit (e fundit) është. Agnes Lam është personi që shikon nga të dy drejtimet, horizontalisht dhe vertikalisht për frymëzim dhe kjo e bën ketë shumë të vështirë për thellësi në poezinë e saj.

Përfundim: Është një klishe e të cilës një njeri nuk mundet të bëjë pa të pranojë që njëri nuk mundet të ndajë poetin si një qenie njerëzore (humane) si individual nga poeti si një artist (stili). Poeti është çfarë ai shkruan dhe poezia është shuma totale e asaj çfarë poeti si një qenie njerëzore bën, mendon, fiton eksperience; njerëzit që ajo, ai takon, lajmet ai, ajo ndjek, udhëtimet e tij, të saj, hapësirat dhe në kohën në të cilën ai, ajo banon jeton. Çdo qenie njerëzore, (pavarësisht vendit të ndryshëm), ambientit ku ajo, ai vjen nga , ka ritmet (ritmet) e tij, të saj, tryeza (tavolina) e kohës, tiparte, evetitë zakonet ve/oritë, virtytet, veset. Çdo poet ka stilin personal të të tij saj, të tijin të të shkruarit. Gjithsesi këtu ekzistojnë ende elemente të përbashkëta në kundërshti me të gjitha ndryshimet. Të gjitha qeniet njerëzore kanë emocione, momentet e tyre të mira dhe të këqija, fortësitë dhe dobësitë e tyre, të gjithë poetët janë të ndjeshëm nga vuajtja dhe padrejtësia, të gjithë poezitë gjenden aty për përmirësimin e njerëzve të këndshëm në një mënyrë ose në një tjetër dhe nëse ky nuk është rasti, atëherë ajo nuk është poezi për të gjithë.

MENDIM KRITIK PËR VËLLIMIN POETIK SHUMË TË SUKSESSHMËM

TË POETIT DHE SHKRIMTARIT KRISTAQ F. SHABANI I SHPREHUR PARA 10 VJETËSH NË QYTETIN E GJIROKASTRËS

LIBRI “PULSI I DHIMBJES” ËSHTË BOTUAR NË VITIN 1997 NË ATHINË NGA SHTËPIA BOTUESE “THAMIRIS”, KU VETË BOTUESI E QUAJTI AUTORIN E KËTIJ VËLLIMI “POET I ELEGANCËS”

BEFASIA POETIKE APO POETIKA E BEFASISË

Nga NOVRUZ XH . SHEHU, poet, shkrimtar, publicist

Pa mbaruar baruti në qiellin shqiptar, ndërsa dëgjohen jo pak krisma armësh : maternitet i vdekjes, poeti Kristaq F. Shabani, i hipur në Pegasin turfullues, befason botën Letrare si të dojë të detyrojë auditorin të kthejë sytë nga Materniteti i Jetës .

I lindur në Lliar të Zagorisë, mbaron studimet e mesme në Teknikumin Bujqësor Delvinë, studimet e Larta nëAkademinë e Forcave Tokësore( Oficer gjithëarmësh) në Tiranë si dhe Gjuhë – Letërsi dhe Histori – Gjeografi.

15 vite në Bajram Curri, më vonë në Gjirokastër . . . e më vonë emigrant në disa vende të Evropës.

“Pinjoll” i një familjeje erudite. “Ai” luan me Pegasin në një formë të re në këtë fundshekull me xanx duke bashkuar shkronjat në formacione që të bëjnë të mendohesh gjatë.

Dinamik e rrebel, fjalëpak e gjithpërfshirës, ai vjen në Pulsin e Dhimbjes, vëllimi i dytë, pas vëllimit poetik “Frymëmarrja e Njeriut” i djegur në vitin 1974 në flakën e injorancës të realizmit socialist.

“Shtat - ore . . .

Bus – te

Bande – rola

Por – trete

në murin e ngritur

me gure Dhimbjeje !” ( “Alfabeti i Dhimbjes”) autori demaskon atë Mur të madh të Berlinit në vendin tonë, ku afishuam një gjysmëshekulli buste, banderola dhe për – mendore . . . E pse? se (pa e deshifruar) vetëm, duke e ndarë fjalën në (“për+mend”) autori jep në një kriptogram të kujdesshme poetik përgjigjen .

“ Si fizarmonikë vetëm me dy nota :

“Uh ! . . . dhe Oh ! . . .”

Të jetë vetë Pulsi i Dhimbjes ? . . .” (po aty)

Metaforë me përmasa jashtë të zakonshmes për këtë ndjenjë sa të lashtë dhe të re DHIMBJEN . . .

Tek “Pikë e Zezë” jepet një pikturë e plotë e së zezës tek njeriu ku: “Trupi është i yti

por s’të preket, /Dita mbetet pa mëngjez, /Nderi s’çel asnjë petale. /Arabët çeljen thajnë /( S’kanë faj, janë mësuar me “oaze” )

Evropianët qesëndisin bashkëkohësit e lajthitur,/ Të zinjtë në “matçe” /lëvizin Mbretëreshën Seramis . . ./. Pika e zezë hedh shtat selvije . . .”

“Labirinthi është gjigant. “Ecën me sy” ( Gjë a gjëzë”) , “Emrat fshihen me fshirëse ndjenje” (Etja delikate përballë zgjuarsisë së djalltë) .

“Përkëdhelja s’lindi sot, si koha – është shumë i vjetër“ ,“Rrushi rritet çuditërisht nga baruti”, “Kanuni hedh pushkën në krah”, “Gravura tregon dhëmbët e thyer”, “Përralla s’pranon rënien e petales së gurtë”, “Preferoj një shtrat të qiellit”, “Poet lodhje e vetvetes”,“Edhe të kënaqurit ka ngjyrë” , “Sytë në habinë e lidhjes” , “Egjipti ezmer gjeth me shpirt me Piramidën e Keopsit”, “Në epilogun e kthimit – qeshja e harlisur” ,“Vjosa nuk është aq nevrike , dashuritë nuk i mbyt kurrë”, “Viti dramatik kafshonte me dhëmbë të verdhë, të stërgjatur” etj. Janë dëshmi e një gjetjeje pikante të metaforës mbi të cilat ngrihet mesazhi poetik i autorit . . . Shkurt dhe saktë, me filozofi të brendshme tejet të thellë e të mprehtë. Autori ka arritur të japë një poezi të re, bashkëkohore, me veçanësi që dhe me një vëllim mund të ngelet në kolonën e veprave, që diçka i thanë seriozisht botës mbi “Pegasin” me forcë të mbinatyrshme . . .

Figuracioni i qëmtuar është krasitur me kujdes të pashoq nga lidhëzat, ndajfoljet, fjalët parazite ... Operimi me shenjat e pikësimit të detyron të nënkuptosh dhe pa lexuar... E që ta kuptosh poezinë e Kristaq F. Shabanit duhet të jesh perfekt në dy drejtime:

1. Njohës i mirë i fjalës së gjuhës shqipe. 2. Njohës i mirë i legjendave dhe miteve.

Kjo e bën të vështirë, por të rrallë poezinë e tij. Autor i mesazheve të mëdha , të reja në këtë fundshekulli sharlatan, pohon tek “Rrëfimi i ngjasimit” : “Kryqi mendje e fuqizuar,/ Kryqi – i riu “i moshuar”,/Kryqi – shpirt i pavdekur,/ Kryqi më i sjellshmi ndër të sjellshmit ... /Ngjaj me kryqin në 24 orë . . .

Në poezinë “Kërkoj çelësin e hapjes” autori e jep në një formë të re lirikën e tij në befasinë para një femre në plazh, e cila rrëmbehet nga dallgët dhe rëra : . . . Peizazhi dhe ndjenja kapërthehen si dy dashnore të pritur gjatë e të mrekulluar nga vetmia :

“Dy këmbë bukurie plazhiten , /ngjyrosen ngjyrë alle , /dëshirat stepen si një ëndërr e mbyllur . . . /Ka humbur çelësi i hapjes , /mos e fshehin në gjoks dallgët ? . . .

“Këndoj si “korb” /“krak, krak”/ Njeriu im /derën s’ma mat , /këndoj si bilbil /me zë të ëmbël , / Njeriu im më shan rrënjën”

“Mëdyshje” . . . Këtu del ajo prirje njerëzore drejt së keqes e që poeti ka detyrën të luftojë e t’i japë të mirës fronin e mbijetesës .

“Kolori portëhapur në dy kanatat /me dorë që e kuptojnë vetëm racat për hibridet e reja”… (“Vetëm një herë për ngjyrat” )

jepet lufta e poetit kundër racizmit, kundër atyre që bëjnë luftra vdekjeprurëse, kundër atyre që s’kanë “din e iman” vetëm për të zgjeruar kufijtë e sundimit . .

“Ulërimat lindin kokën e prerë,/a kokën e prerë ngjitin,/me prerjen dhe ngjitjen… “Kuçedrat” të habitin”. . . jep prognozën e kuçedrave të llahtarëshme, që thajnë burimet e jetës , poeti tek “Fshehje” . Tek “Peizazh” Kalëruesi i Pegasit jep kërkesën e detit për dashurinë e njeriut. Pra diçka tjetër nga poetët e tjerë, që i kërkojnë detit dashurinë. . . “Durrësi hapi qerpikët/ qerpikët ia lagu Adriatiku tinzar ./Gjithë natën deti priste/ hapje qerpiku / Për dashurinë, syri malli e piku . . .” “Heshtja përkufizohet : “HIÇ. . .”Heshtja do të thotë : “MOS JETIM”. Heshtja do të thotë : “PIKË” . . . jepet me tri fjali sentencë përkufizimi i heshtjes . . . Ndërsa tek “QYRKU ZEBELINË” autori jep atë qëndrim fals të shoqërisë, që e rrethon e që megjithëse kostumin e ka veshur pa provë, i cili pa dyshim ka të meta , të gjithë e urojnë që ta gëzojë. Por autori u thotë “Mirse erdhët me urime!” . Pra ata kanë shkuar me fjalën fals të urimit , por jo me shpirtin e tyre .

“Poet, lodhje e vetvetes , /vërshëllimat se përthyejnë ndjenjën , /Vargu lind si krijesë e zotit ./ O njerëz, u thërras të më dëgjoni :

“Mos i vrisni foshnjat” vargje në bark të nënës . . . (“Libri i ndjenjës”)

Përkufizim i krijuesit, i atij që lufton për përsosjen e botës, që është padyshim sinonim i Krishtit . . . Njerëzit duhet ta kuptojnë se krijimi shpie jetën përpara , se arti e përsos, se vargjet janë patericat që ndihmojnë të mos ndalet ky planet me paterica, gjymtyrëthyer nga cmirat, ambicjet, shantazhet e farsës njerëzore .

Zoti e lindi vargun që të mos të vdesë bota ... Këtë e kuptojnë vetëm ata, që duan ta kuptojnë, ashtu si dhe Krishtin, që e kuptojnë vetëm ata që duan ta kuptojnë . “Dita rrëzon një nga petalet e thara , /Në mitrën e qiellit lind dita tjetër . . .” (“Orët – petale”) jepet mjeshtërisht çasti i perëndimit të një dite, kur në Mitrën e Qiellit nis embrioni i ditës tjetër...

“. . . Të kënaqurit s’e duron asfiksinë , /Lëshohet në tokë pa frymë . . .” (“Kapërceve ngrirjen”)

jepet filozofia e rrëzimit të kënaqurve para vështirësive të jetës .

Tek “Poemth i ndezjes së Shpresës” portreti i shpresës është arritur me penel Rembrandi . . .

“Nga bregu përtej ndez qiri Shën Maria , duke kërkuar Jezunë . . . Unaza e florinjtë ndërron gisht , …. yjet e Arushës zmadhohen nga gazi i jetës . . .”

Ndërsa tek “Ura e Çudisë” jepet mesazhi i bashkëjetesës midis popujve, një mesazh i dhënë në shekuj nga ajka njerëzore krijuesish e që vazhdimisht e sulmojnë politikanët për interesat e tyre meskine.

“Papuja i Egjeut /me dallgët e shqetësuara loste ,/“Heminguej”, “ I riu”, papritmas, foli i ekzaltuar nga kërkimi: “E gjeta Plakun e Detit . . .” ( “Papuja i Egjeut” ). Kudo një plak deti duke u përleshur me detet dhe peshkaqënët e rilindur aq shumë në mitrën e deteve . . .

Ka edhe poezi që autori, pothuaj, nuk e jep çelësin e hyrjes në të . Ndoshta sot edhe mund të hysh, por nesër vështirë:

“S . . .

Si ? . . .

Stop . . .

Spec . . .

Sekret . . .

Spec . . .

Sinap . . .

Sakat . . .

S . . . rrëzon themele në shqip ?

Kriptogram”) (“ Është fjala për s. . . që u mbollën me aq kujdes në sistemin që shkuam . . . Por kjo kuptohet vetëm nga fjalia e fundit

“S . . . rrëzon themele në shqip” . . . Vërtet një kriptogram, por vështirë se mund të gjesh në shekullin tjetër se ç’burra kanë gremisur në humnerë kastat. Pra ,desha t’i kërkoja autorit të japë çelësin patjetër në një mënyrë apo në një mënyrë tjetër . . .

Tek vëllimet e reja të autorit “Seli në Qiej”, “I vij rrotull Pomones” etj . që eshtë një kolanë e tërë artistike me vlera të veçanta, autori është dhe më filozofik, me një përkryerje në rritje. Romani që ka në dorë “Kryefjala e fatales” po vë në sprovë nëse do të arrijë në oqeanin e prozës majën e poezisë .

Kam bindjen se “Po . . .”

Me kënaqësi të veçantë jap këtë mendim për poezinë e shokut dhe mikut tim të rinisë. . .

Zoti vendosi që mbas 35 viteve të takohemi përsëri, duke turfulluar në TOKËN E DJEGUR të satanave... Kristaqi tani drejton Lidhjen e Krijuesve “Pegasi”, Albania, me qendër në Gjirokastër me degë e nëndegë në rrethe të ndryshme të Shqipërisë së Jugut si dhe me degë jashtë vendit .Vazhdimisht pranë, mbi e me Pegasin . . .

Urime ! . . . .

Memaliaj,tetor 1999.

LIRIKA MODERNE DHE AVANGARDJA NE Faqe 4

Kuriozitet dhe njohuri

THESARE SHQIPTARE NË HANVARD

TË AMERIKËS

PO HAPET DOSJA H NË UNIVERSITETIN E HARVARDIT

Nga Prof. Dr.Zymer Neziri

Instituti Albanologjik Prishtinë, Kosovë

Anëtar i Këshillit botues të “Pegasi”-it

Milman Peri (Milman Parry), student i profesorit të njohur Antoan Meje(Antoine Meillet),pasi mbrojti doktoratën në Sorbonë, i nxitur nga studiuesi i epikës së sllavëve të jugut Matija Murko,vendosi t’i vazhdojë hulumtimet në fushë të epikës. Ndonëse kishte studiuar stilin e këngëve e këngëve Homerit dhe ishte bindur se ai se ai stil i zhvilluar nëformula mund të jetë vetëm tradicional, tash duhej të bindej se ai stil është edhe gojor. Materialin e viteve 1933 –1935 të Sanxhakut dhe të viseve të tjera të Ballkanit nuk emblodhi, siç thotë,për të bërë vëllime të reja krahas shumë vëllimeve ekzistuese të poezisë epike – por me qëllim që të gjej të dhëna nëbazë të të cilave mund të nxiten përfundime të përgjithshme që bën të zbatohen në tërë poezinë gojore... Jo vetëm që mund të përcjellim se si këngëtari i sajon fjalët e fjalitë dhe pastaj vargjet, por gjithashtu edhe pasueset e tëra dhe temat, pra mund të shohim se si një këngë etërë mund të jetojë dhe të kalojë nga njëri në tjetrin, nga një brez në tjetrin, kalon nëpr fusha e male, po edhe nëpër të gjithë kufijt e gjuhëve, po edhe më shumë, se si e tërë poezia gojore jeton dhe vdes”.

Në Harvard (Haevard University) nuk është lehëtë të shkosh,por nëse shkon,nuk eke lehtë të kthehesh. Para madhështisë së tij gjunjëzohen dijetarët nga mbarë Bota.Është Universiteti i dyzet nobelistëve.Harvardi është qendër e moçme universitare amerikane në Kimbrixh (Cabridge), qytet pranë Bostonit. Është Universitet i themeluar në vitet ’30 të shekullit VII. Për të studiuar aty ëndërrojn ëtë rinj dhe të reja nga e gjithë Amerika. Lakmojnë edhe studentë nga Evropa, Azia dhe nga gjithë viset e tjera.Porvetëm disa e kanë atë fatin e madh. Mirëpo, edhe nëse i plotësojnë kushtet, pagesa është shumë e lartë. Është ndër universitetet më të shtrenjta. Duhen paguar rreth 30 mijë dollarë. Mirëpo, mesatarisht, prindërit nuk paguajnë as një të tretën. Për studentët e dalluar ndan mjete edhe Universiteti. Aty punohet shumë. Punojnë të gjithë. Edhe studentët edhe profesorët. Rezultatet janë të mëdha. Diplomojnë rreth 97 % ng atë regjistruarit. Eprej tyre janë një e trta studentë të dalluar. Aty vijnë edhe nga viset e ndryshme për të magjistruar ose për të doktoruar. Dhe studiuesi ynë i njohur në SHBA, Gjon Kolsti,më 1967, në fushë të epikës. Kohë më parë aty magjistroi edhe një kosovare. Është Edita Tahiri, intelektuale dhe veprimtare e njohur nga Prishtina. Historiani, Zamir Shtylla që jeton përkohësisht në Kembrixh, m ëtha se ka ehe studentë shqiptarë në Harvard,por janë vetëm disa sish. Janë tepër pak.

» LNPSHA "PEGASI" ALBANIA DHE LNPSHA "PEGASI" KOSOVA
» LNPSHA "PEGASI" ALBANIA Johann Wolfgang von Goethe
» LNPSHA “Pegasi” Albania
» INFORMIM I LNPSHA "PEGASI" ALBANIA
» Konferenca e jashtëzakonshme e LNPSHA “PEGASI” ALBANIA