ROMANI SHQIP "TRENJERËZORI DHE NËNTA..."

Titulli: ROMANI SHQIP "TRENJERËZORI DHE NËNTA..." Mon Jan 04, 2010 11:24 pm

KRISTAQ F.
SHABANI

TRENJERËZORI

DHE NËNTA...

roman

EZMERKA ME
TOPUZ

poemë lirike

SELI NË QIEJ

poemë

DY PRONORËT

poemth

tretip

SHTËPIA
BOTUES"MARIN BARLETI", TIRANË 2008

* * *

Tre lot rrëshqasin

në faqen e tejkaluar nga rinimi,

Tre lot tregojnë

vetminë e papranuar,

tre lot rrëzohen,

si tre lot shpirti.

Nisem për te "Tre
lotët"

për t'u ndërprerë rrëshqitjen…

S'mund, jo s'mund t'i
bind,

t'u ndaloj hovin…

Janë nisur kokëfortë

nga burimi i
shpirtit

dhe mua ma njomin…

Aman, o dashuri
e shpirtë,

nuk të duroj të
qarët dot;

më vështro me të
dy sytë e njohur,

të mos lotoj.

Prologim

***

Në podiumin e hënës
aktron i lënduar dhe sjell ndërmend të kaluarën e largët. Një e kaluar ngjallëse
shprese tek një e ardhme e dëshiruar, e cila ka shkrepëtitur në qiellin e zënë
në faj ylllësitë e ndriçuara, që herë shfaqen me konture reale e herë shfaniten,
si në një ëndërr rikthyese me tregues të
fuqishëm. Në drejtimin qiellor rritet me përmasa embëlsore një pemë fisnore e çuditshme.
Ai kundron këtë vepër të tij dhe përulet me respekt ndaj jetimëve të Botës, të
cilët gjithmonë shumohen, por edhe zvogëlohen me dashuritë dhe lindjet e
reja... Këputen degë, të cilat mbarojnë ciklin dhe sythat shpërthyes lëshojnë
piskamën e ardhjes, të freskimit.

Çuditërisht e ndien veten në podium hëne, por është kthyer aty në
“Yrti” të Rusinjës dhe shpalos kujtimet si skenat e akteve të një shfaqje
spektakolare, ku në brendësi kanë të gjitha profilet e ndjenjave të kahjeve të
shumta jetësore.

Eh, Yrti, o kopsht që do të dëshironte dhe Pomona të të
kishte pronë dhe për ty do të fanitej eh, nga sa larg, por në pushtetin tënd
kopshtëror do ta ndiente veten fatlume në bisedat dhe tregimet e mollëve..., të
frutave gjithfarësh, ullishtës dhe do ta mahniste ngjyra e gjethes dhe pesha e
frutit!... Pomona do t'i bënte shoqëri tipikut të Hazizajve dhe Rusinja do të
rrëfente se këtu, në “Yrti” kishte qenë princesha Pomonë e ardhur nga Roma e
Vjetër a s'e di nga ku...Mund ta shoqëronte edhe Ceresi e famshme. Do të befasonte prezenca e saj e do të mbahej
në kujtesë si Bajroni e ripërsëritja e këtij
fakti interesant do të zbukuronte edhe historinë e Rusinjës.

KAPITULLI I PARË

Jetimi
dhe magjia e qumështit

Rast
epokal dhe ndoshta ka ndodhur vetëm këtu...

1.

S'ishte veç
motak Neimi, kur papritur Karafil Hazizaj, babai i tij, perëndoi si një diell që,
s'kishte për të rrugëtuar më në rrugën e gjatë jetësore të gjallesës dhe të
hapjes së Syrit: Lindje - Perëndim. Lotët filluan të rridhnin nga sytë e kafejtë,
të blujtë, të zinj, të hirtë, gjarpërushë e gjelbërues. Kishin të njëjtën
rrjedhje, veçse prodhoheshin në shpirtra të ndryshëm, por që kishin të përbashkët
ndjesinë. Ndryshonin nga njëri - tjetri, sipas individualitetit të tyre.
Megjithatë, atë ditë, të gjithë shpirtrat ishin bërë të dhimbshëm dhe derdhnin
lot me ligjërim për njeriun me emër të bukur luleje "Karafil". Motaku,
asqë mund ta kuptonte, se po mbetej jetim. Do t'i mungonte babai i tij, që për
të, në vitet që do të vinin, do t'i tregonin ikjen.

Çuditërisht kjo
familje kishte vendosur "pa dashje", gjer atëherë, Rregullin e NJËSHIT":
"Kur mbijetonte "Njëshi", s'duhet të jetonte Dyshi!... Kur vinte
në jetë Dyshi, Njëshi “asfiksohej” përfundimisht dhe i hidhnin lule dhe lot....
Ishte një duet i dhimbshëm ardhja e të birit dhe largimi i babait. Një djalë i
mbetur pa baba! Por krahas kësaj dhimbje të pamatë, vetëm, pas disa kohësh,
ndodhi dhe ajo që mund të pritej. Mbeti edhe pa nënë, pasi, pavarësisht nga kërkesat
e njëpasnjëshme të fisit të Karafilit, njerëzit e familjes së nënës e morën dhe
nënën e tij. Një dramë e madhe: Neimi
jetim në të dy kahjet e lidhjes, pavarësisht se nëna, e cila u martua në Luar të
Roskovecit, e kërkoi djalin ta merrte me vete, atje ku do shkonte, ta rriste
vetë, por familja Hazizaj, nuk ia dha. Donte që familja e Karafilit të vijonte
rrjedhën e saj të jetimit e, në këtë rast komod, kur fëmija ishte djalë. Motaku
kishte nevojë për përkujdesje, për përkëdhelitë e nënës, për buzëqeshjen e
babait.

Ndaj e dhembëshura,
halla e tij, me një emër të përbotshëm, thellësisht të njohur e të ngulitur në
kujtesën njerëzore, Hava (Eva), fitoi "mirëbesimin" për ta
rritur djalin. Por ai kërkonte të pinte
qumësht gjiri, kërkonte të rritej si çdo vocërrak. Halla e mbante në gjoks dhe
e "gënjente" djalin me gjirin e saj që "prodhonte" qumësht.
Ai me reflekset e kondicionuara lëshohej mbi gjoksin e hallës, e cila ishte e
detyruar të improvizonte rolin mëmësor.

Por ndodhi një
nga çuditë e pabesuara dhe të befasueshme në ekstrem të besimit, ndoshta dhe
rast i veçantë dhe në Botë. Një ditë, çuditërisht, halla mesogrua, e divorcuar
para do kohësh dhe nëna e dy vajzave të bukura, Zenepes dhe… , diç ndjeu… Në kapilarët e gjinjve të saj, diç
rrodhi... Mos ndoshta ishte një "refleks", që imitonte pikimin e
qumështi të gjirit?! Mos ndoshta në këto çaste të lodhshme të nipit, Perëndia
vendosi të bëjë të pamundurën dhe të sillte qumështin për motakun e vogël?!...

Ndoshta i erdhi
keq për motakun jetim. Pa bulçitë e Neimit dhe qetësinë e tij të fituar; ndieu
se magjia kishte bërë punën e saj. Nga gjoksi kishte shpërthyer me magjizëm dhe
perëndishëm qumështi i gjirit. Ai qumësht ushqyes, vitaminoz i jetës, i cili, në
përmbajtjen e tij, ka sy, që vështrojnë ëmbël, ka fjalë përkëdhelëse nëne, ka ëmbëlsinë
më të madhe dhe më të bukur të botës, ka impulsimin për të kultivuar cilësitë
dhe virtytet më të mëdha të jetës... Ky qumësht ka gjithçka i duhet jetës!...
Qumështi i gjirit jep këshilla të mëdha...Në atë çast triumfator dëgjoi një zë
të ëmbël, një zë që buronte nga një gurmaz i pakapshëm. Në fillim, mendoi se
mos ndoshta, dikush inskenonte, dikush bënte shaka me këtë sipërmarrje "nëne",
ku s'kishte pikën e qumështit dhe kur qesendia rendte në një vend të djerrë... E dëgjoi përsëri zërin
tek i thoshte: "Këtë e bëra nga që ti ndërmore një hap të madh dhe se
POROSITË E TË LARTIT janë të tilla". U zbraps pak dhe çudia arriti pikën
kulmore: "Po, po, qumësht i vërtetë...!"
Nuk mund ta mposhte ndjesinë e nënës, nuk mund ta mposhte forcën e madhe të
arsyes, nuk mund të mos çuditej me mrekullinë,
që po i ndodhte dhe po i fanitej
me një vërtetësi të dallueshme dhe jo fantazore para syve...

Shpërtheu në atë
çast me zë thirrës: "I miri i nënës, bukuroshi i nënës!... Perëndia na
ndihmoi!"- dhe pastaj filloi e ekzaltuar në kulm këngën ninullë...

Pi, o vogli i nënës pi,

qumështin e gjirit tim,

Qielli u hap dhe dielli ndrin,...

Bilbilat po nisin këngën,

Dallëndyshet nisin

fluturimin me cicërrima,...

Nina - nana,
nina - nana,

o Neim, i vogli i zemrës...

Në atë çast, dikush e
dëgjoi këngën

ninullë dhe e
quajti hallën se kishte "luajtur"
pak nga pozicioni i saj i matur... Ç'të ishte ky shpërthimi i saj?!

Si dhe çfarë
kishte ndodhur?

Hynë në dhomë
dhe dëgjuan paksa ninullën... Halla vazhdonte të këndonte në një gazmim
pranveror, kur sythet shpërthejnë gjethezat dhe lulet fillesën ëmbëlsore në
rrugëtimin vegjetacional...

Pi, o i vogli i nënës, pi,

qumështin e gjirit tim...

Nina - nana, o i ëmbli i nënës,…

Qielli s'ka
më vranësira,

shi më s'do të bier,

nga qielli i kaltër dhe i ndritshëm

qumësht ushqyes po pikon...

2.

"U çmend
halla!- thirri mbesa e saj, duke folur me zë të lartë e shpotitës. - U çmend
halla, - rithirri përsëri dhe u tha të tjerëve: "Ejani, halla a a a ....,
diçka pësoi!"

Të gjithë u
grumbulluan si një grusht kureshtar njerëzish, kundrues në një spektal marrëzie.

Halla, sakaq, u çua
në këmbë me Neimin në dorë.

”Unë, s'kam pse
të çmendem!..." - dhe shkëputi djalin e vogël nga gjiri. - S'besoni në këtë
gjë të Perëndisë? S'besoni që tani vogëlushi do të ketë qumësht nëne?...".

Dhe pastaj me një
dorë shtrydhi gjoksin... Nga gjiri i saj pikoi qumësht... Të gjithë u befasuan
nga kjo ndodhi e pazakontë. Po, po, nga gjiri
i saj pikonte qumësht!

Nga gjoksi i
hallës po derdhej qumësht, apo mjalt rritës fëmijësh?!...

Mosbesimi i
fillimit u trondit dhe shkallët po ngjiste besimi. Ishte për të mos besuar dhe
për të vërejtur me habitëri këtë gjest antinatyror dhe antibiologjik. Dhe në të
tilla raste njerëzit fërkojnë sytë, pasi shohin gjëra të fantazuara, cirkuike apo
sikur s'gjejnë dot çelësin, që sjell këtë numër cirkuik...

"Si ka mundësi
që halla të ketë qumësht?!”- pyeti përsëri mbesa, por këtë herë pyetja e saj u var diku në një vend besues, siç mund
të varet një "send i kotë" në një varëse të zakontë.

Qeshjes
së vonuar t'i kthehej ritmi

Neimi

Dhe vitet kalonin me
dramacitetin e tyre të rënduar aty në
Rusinjë, që çuditërisht kishte një
ngjasim në rrënjë fjale me Rusinë e
Carëve të Mëdhenj dhe të Pushtetshëm, por Rusinja ishte një fshat meit, i zverdhur, që gdhinte dhe errte ditët dhe
netët e gjata të përkufizuara “varfër”, duke e pickuar e helmatisur gjarpëri... A mund të mbahej fryma gjallë?! As
me racionin e domosdoshëm të misërnikes për
të mbajtur shpirtin në gjallesë, i varfër, i një vendi të varfër me pak diell dhe me gjysmë hënë, lënë në
harresë të relievit, ndarë nga
zhvillimi, krasitur nga etja e Fuqive të Mëdha që prisnin thikshëm gjelbërimin,…
Jetimi

doli në rrugën e
jetës akoma i parritur , jo si Luli e i vocërr i tempullit migjenian, por ndjeu
rritjen para kohe dhe shpatullat njomshtake vuri në provë... Stacioni i parë
ishte Vlora për pak fitim, për një jetë ku të kishte cicërrima, fluturim
fluturash, krahë të fortë fluturimi dallëndyshesh; qeshjes së vonuar t'i
kthehej ritmi… Ndieu rritjen tronditëse dhe përgjegjësia hodhi shtat. Rropatej
djali i ri për pak ...për pak dritë në
sytë e tij të tejfutur në ëndërrim të krasitur, jo për t'u rigjeneruar, por për të mbetur
cung; për pak dritë kasollen e tij ndriçuar
kandilqiriri,... Pak ditë e nxori nga verbimi: e ndihmoi xhaxhai, kushëriri
i parë i Karafilit...

Dhe një ditë
s'mënoi, u kthye përsëri në fshatin e lindjes, më i rritur, por pa gjetur dritë
shpirti i tij jetim... me kryefjalë të
gjallë dhe lëvizëse: vuajtjen dhe dhimbjen, pa njohur dot përmasat e
respektueshme të fjalës "Njeri" . S'ishte e thënë ta linte për shumë
kohë Rusinjën, s'ishte thënë të shkëputej nga vlaga e tokës, nga blerimi i
pemëve, nga sytë e njohur...

Uji gurgullonte
në çezmën e Rusinjës...

Sa
për fillesë

Austriakët
kishin zgjeruar planin e veprimeve të tyre operacionale dhe si çdo okupator që
shfrytëzon çdo burim të vendit. Një nga pikësynimet e tyre ishte që plaçkitja
realizohej ndaj gjësë së gjallë, të cilën fshatari me zi e vinte dhe ishte
burimi i vetëm material ushqyes, me të cilin mbante shpirtin gjallë. Një gjysmëskuadër
austro-hungareze kreu një "veprim plaçkitës në Rusinjë". Neimi, tashmë
ishte rritur, bërë burrë dhe i kthyer
nga Vlora me një përvojë edhe njohje më
të madhe të jetës për moshën e tij. Ai rritej çdo ditë një vit në mendime, pasi
hallet dhe vuajtja i kishin rënë herët në shpinë.

Dëgjoi një zë të
njohuri që i fliste: "Neim, Neim... Dil shpejt...". Ishte bashkëfshatari
i tij, i cili nga vrapi që kishte marrë dukej se diç kishte ndodhur. Vetëm një
gjë konstatoi: Ai mezi merrte frymë...

"Pse je kështu?
Nga po vjen?"- e pyeti Sabriun.

"Austriakët..."

"Çfarë,
austriakët?"- ripyeti i shqetësuar.

"Kanë marrë
gjithë bagëtitë e fshatit..."

Në shpirtin e Neimit
u ndez protesta. Dhe, siç ishte, mori sëpatën
dhe i tha Sabriut: "Erdha...Më prit".

Të dy djemtë u
drejtuan për në pyll.

Akti dhe prangosja

Ishte koha e luftës
së tmerrëshme. Vendi ishte i copëtuar. Të gjithë i vërsuleshin atdheut që të
përfitonin sa më shumë pjesë të tij. Gjithmonë halë në sy e kanë patur fuqitë e
mëdha vendin e shqiponjave; gjithmonë
pjesë të shkëputura, që jepeshin si dhurata në Konferenca Ambasadorësh,
traktate të fshehta. Ishte vendi

që ngrinte
gjithmonë krye dhe shquhej për trimëri të pazakontë në krahasim me vendet e
tjera. Ndaj gjithmonë mbi të binte i egërsuar, shpotitës, i rreptë, i ligët,
akti prerës, në vendime të përpiluara gjakshëm. Odiseja e copëtimit vazhdonte dhe "padronët e
rinj" kërkonin ende dhurata, mohonin gjuhë, komb e gjithçka. Pavarësisht
nga akti i shpalljes së pavarësisë, kombi më i vjetër pritej me vilarë të
verdhë. Trupat e huaja livadhisnin në kurriz të popullatës dhe plaçkitnin gjithçka
ndeshnin përpara. Grabitja kishte arritur në kulmin apo pikune vet. Neimi ishte
kthyer nga migrimi i brendshëm, nga Vlora, ku kishte shkuar për të siguruar jetën
dhe mundohej të ndërtonte jetën e vet në fshat, por gjithmonë mbetej i varfër.
Trupat austriake ishin dislokuar në Fier, duke pasur atje komandën drejtuese
dhe një pjesë e forcave kryenin veprimtari në rajonin e Kumanit të Roskovecit.

Një rast
episodik, por që kushtoi rëndë. Një mbrojtje e gjësë së gjallë dhe një pasojë e
madhe që solli torturim dhe prangosje.

3 ushtarë
austriakë grabitën gjithë gjënë e gjallë të fshatit Rusinjë. Lajmi tronditës u
përhap me shpejtësi të rrufeshme dhe pikëllues. Në këtë rast edhe kundërveprimi
duhet të ishte i shpejtë dhe befasues.
Njeriu, i cili duhet të ndërhynte në këtë situate, siç u shpreh më lart, ishte
Neim Hazizi. Dhe ai e dëgjoi gjëmën që po ndodhte nga Sabriu.

E si të mos reagosh në këtë vjedhje plaçkitëse në mes
të ditës?! Karvani i gjësë së gjallë ishte vënë përpara nga austriakët për të
çuar gjënë e gjallë në mosekzistencë, thertore. U mendua në çast: “Si të
kundërvepronte?" Kjo pyetje e madhe e rëndonte. Ai kishte si "armë
mbrojtëse dhe sulmuese" një sëpatë të vetme. Pa edhe nëjherë nga Sabri Hodua dhe ndeshi në të vështrimin e madh
të reagimit të menjëherëshëm… Në atë çast zëmërata e të dy djemve arriti kulmin
e saj dhe po përshkallëzohej në shpirtrat e tyre, që s'mund të rrinin në heshtje dhe të soditnin atë çka
po ndodhte. "Si këta grabitqarë kërkonin të merrnin gjënë më të shtrenjtë,
pronën e gjallë të fshatit, pasurinë e vetme
që i mbante gjallë?!" Të dy
të revoltuar, filluan të reagonin ndaj ushtarëve austriakë, duke folur në
gjuhën e mëmës, sikur ata, grabitësit, ta kuptonin këtë gjuhë: "Ku po i çoni
bagëtitë, more hajdutë?” (Ata e dinin
fare mirë se bagëtitë çoheshin në
gijotinë për të siguruar mishin për ushqimin e reparteve autriake). Asnjë
reagim nuk patën thirrjet e tyre, paçka se egërsia fytyrore ka domethënie dhe
shpreh atë, që kërkon të thotë fjala në të tilla raste. Nuk pritën të dy
djemtë. I dolën para kopesë

për ta kthyer,
por u ndeshën me rezistencën kundërvepruuese të ushtarëve austriakë, të cilët e
kishin shndërruar trajtën e pronës, e kishin kthyer në të tyre, paçka se ishte
një plaçkitje. Ndërkohë u ndezën gjakrat dhe filloi përleshja. Neimi, me
shkathtësinë, që e karakterizonte, me shpejtësi ndërmori një akt vërsulës shpëtimi.
Qëlloi njërin prej austriakëve me sëpatë në kokë, duke e lënë në vend të
plagosur rëndë. Ushtarët e tjerë u hutuan nga kjo e papritur dhe filluan të
përkujdeseshin për shokun e plagosur
rëndë, për t’i shpëtuar jetën, ndërsa dy djemtë fluturimthi kthyen kopenë për
në Rusinjë, duke përfituar nga largimi i vëmendjes së austriakëve. Ishte një
akt i domosdoshëm dhe efektiv.... Ushtarët austriakë e morën në krahë shokun e
tyre, i cili, sipas informatave, më vonë
ndërroi jetë.

Kur mori vesh këtë
akt Komanda eprore e austriakëve, dha
urdhër që të kapeshin të dy rinjtë, që kishin shkaktuar vdekjen e ushtarit të
tyre...

Fshatarët e
Rusinjës lëshuan nga kraharorët e tyre fjalët më uruese për të dy djemtë e fshatit, të cilët u kishin shpëtuar, me aktin e tyre, gjënë e gjallë nga duart e
austriakëve. Fjalët urimore dhe heroizmi i të dyve ishte kryefjala e
ditës.

Gjithë fshati
ishte i entuziazmuar dhe lavdëronte kundërveprimin e dy djemve, por në veçanti
trimërinë e Neim Hazizit. “U lumtë djemve. Ditën ta mbrojnë pasurinë e fshatit!…”.

» "Përulem para vendlindjes sime" nga Jani Dede
» "Kur lind Nënta" nga KRISTAQ F. SHABANI
» "Dashuria, alfa dhe omega e jetës"nga Petro Dudi
» Plani 6 pikesh, vazhdimesi e projekteve anti-shqiptare
» "UDHËT E KOMBIT" LZHK, Drejtor MAREGLEN KOÇIU