"Poema e odave të Eposit“ Male”... nga Kristaq F. Shabani

Poema e odave të Eposit “ Male”...
nga Kristaq F. Shabani

Hyrje në odën e parë të Halilit

“Tuk, tuk, hape ...
Jam unë, fanitu,
si dikur , kur flakërije” .
E magjikshme përfanitje
në gji qiejsh...
Ngre sytë, kundroj Diellin,
Malet duket, sikur kërkojnë
me kokëngritjen e tyre:
Qiellin, pa lutje,
të më “kufizojnë“ hapësirën,
duke menduar,
se janë protagonistë
të gjithçkaje sjellëse të mirë...,
apo të lënduar,
sikur e mira prej tyre,
me gurgullimë ka buruar ...,
si gurra,
Po njerëzit ?!
Malet, jo s’thinjen...
Shkundin borën...
Malet s’i përthyejnë gjunjët ,
krenojnë kurorën,
përqeshin orët e “rrethimit“,
lirojnë orë lirie...,
agojnë zbardhëllimin...
dritojnë nur nusërie...
Në skenën qiellore,
shfaqen në aktrim
Yjet e Kryengritjeve
kujtesë e madhe e Kohëve...
Lart kokët!
Gurrë, rrepe, gurrë, rrepe,
simbiozë trimërie,
Dritë, dritë, vetëm dritë
kërkojnë dhe vetë Hijet...

Pa njerëzit e Tokës ,
s’bëjnë dot vetëm dhe malet,
me ta “Dymale“ të pamposhtur!...
Thërras në odë kujtesën,
Thërras Kapedanët ,
Të shkrepen Mirësitë, Trimëritë,...
Shkrep historia dafinë
e kryetrimave,
stoli jataganësh...
në garavitje kohësh...
Ndriçim Sy-Ylli
Në lulesë jargavanësh ...
Kalendarët e viteve, të shekujve ,
nxjerrin kryet me hijeshinë e tyre
hedhin valle katakombesh...
të kërcyera
në partitura këngësh dhe ligjesh...

Fshijnë lotët e ngrirë Mëmat,
Krenimi ngrë “staturat“...
Kujtesa lartëson STATUJAT...
Krisen dhe thyhen pushtimet...
E keqja, e prerë në mes,
si fletë e venitur jargavadë ...,
e pashpirtë
klith e ligjëron vetveten
me ëndërr kokëkthyer,
varur në çengel
kryemalesh e pathyer,
në uturimën e vuajtje-
masakrës së kobshme...
Sakrilegj mbajtës mend diturie...
Ej, jemi Male !
Krenari e përbotshme!
Ej , jemi dy male ,
kurrë të pamarrshme...

Fshijnë lotët e ngrirë Mëmat,
Krenimi ngrë “staturat“...
Kujtesa lartëson STATUJAT...
Krisen dhe thyhen pushtimet...
E keqja, e prerë në mes,
si fletë e venitur jargavadë ...,
e pashpirtë
klith e ligjëron vetveten
me ëndërr kokëkthyer,
varur në çengel
kryemalesh e pathyer,
në uturimën e vuajtje-
masakrës së kobshme...
Sakrilegj mbajtës mend diturie...
Ej, jemi Male !
Krenari e përbotshme!
Ej , jemi dy male ,
kurrë të pamarrshme...

Hyrje në odën e dytë

“Tuk , tuk,” troket portë e Odës...
Në lule interviste zgjat kokën...
Ngrihet vërtik fjalia e parë në vringëllimë:
“Sa dinë malet,
askush s’di për Tokën!...
Ç’ tringëllimë!
Ç‘tru paskërkan malet,
Çfarë sy!
Ç’ kujtim kanë malet,
asqë mund të mendohet
për miliona e miliarda njerëz...
Si i qajnë ata hallet! ....
Ç‘dëgjim në timpane!...
Ç‘valle hedhin malet,
instruktojnë njerëzit valltarë ...”.

Në krye të valles labe
Një Kryegrua...,
një Kryetrime lastonjë ...,
Jep e merr me një ”kokojkë”...
E fshehta e forcës së tyre ,
si portal i drituar,
drejtuar lartësisë...,
shpërthejnë në truall fëmijtë...
Një zë i njohur, buçimë,
thërret përjetësisë,
shpërndan mjegullën e mjerë...

Ej , këngë Majë Picari,
këngë Majë Krahu!
Melodion Halil Picari,
e krenar në këngë
E dëgjon një krahinë e tërë !

Pastaj lëshohet
një ligjërim graror,
me nuancë të fortë lab “trimëror”:
“E zeza, shoqe, ç’na gjeti,
Mbeti Shqipëria e shkretë,
Ngrihi, të vdekur, nga varri
Se erdhi prapë behari...
Ngrehu, o Çelo Picari,
Jalla, mos të qastë varri!
Ngrehu, të bëhesh i pari!
Ngrehu , o Gjolekë bilbili,
të të ndritë shpata
e nxjerrë nga milli!...

Për liri prapë dili.
Ngrihi, se vendi lëngon,
Dhe Abdyli u kërkon”.
Dhe ai që lindi dje rënkon...

(Ligjërimi, ngrihet vetë,
hopa në këmbë,
Halil Bilaj “shkrep”,
përsëri një këngë ...
Ia merr këngës,
Iso mbajnë malet ,
nga supet e tyre,
trimëritë “varen”....)

***
(Ç’kronikanë,
në kuptimin gërmimor,
mposhtin hijet
frikën e stërmunduar,
Malet ndjejnë dhimbje pak në ijet! )
Kushtrim trimëror
Mbi Mal të Picarit,
mbi Mal të Pusit,
diamant i beharit...
Bien ylberët harkuar
Tokin kokojka,
Fusha trëndelinash...
Epokadë trimash...
Mbi fytyra njerëzish
kurora dafinash...
Qielli shfaq Plejadë eposësh ...

Lulet trimërore ,
s’njohin stinë në mbirje,
dafinëzohet trimëria,
lulëzim si drita,
teatralizojnë beteja...,
aktrueshëm në lëndina.

(Mos ndoshta,
më quajnë mua Poetin,
në rrugë të pakrye,
në këtë çast,
kur poetizoj,
kur diçka përflas
për Njerëzit dhe për Malet?!
Rrëfim simbolik ,
a krahasim shpirtgjerë
plot hiperbolikë!
Trimëri e vargut
s’ndalet!)

Shkëlqejnë sytë
mbi e nën qeprikë...
Në ekran qielli
shpalosen historitë,
Xhamadanët labe,
hedhin valle vërtik...

Rrëfejnë moçërisht,
për çdo ndodhi,
për çdo jetësi e jetësim,
për çdo detaj…
rrëfejnë për trimëritë
e papërkuljet lavdi,
(kanë të drejtë, s’kanë faj)
për sytë e pafrikuar
“Mëngjese me dritë”,
për bëmat e të parëve,
të pasardhësve të tyre,
përfytyrojnë të nesërmen...
teksa shkrep dritë ...
Dritet katërvargëshi
i patriotit Butka:
“Në kohën e pleqërisë,
Më zunë hallet e rënda
Për punë të Shqipërisë,
s’u bë, si më ka, kishte ënda”.

Hyrje në odën e tretë:

“Tuk , tuk,... “
troket portë e odës së tretë.
Ç‘trokimë e bukur,
por dhe ç’tringllima!...
Nga partiturë dielli,
lind feniks -dita ...

Ç’parashikues janë malet...!
Thua, se kanë shtat të lartë?!
Thua se truri i tyre,
gjithçka përpika,
të krijohet nesër,
sërish dita?!
Sa të mençuruar
qenkërkan malet!...

Përcjellin kobe,
trimëri, gjëma,
vajtime, frikëra,
thyerje, lutësi.
A mund ta durojë
dhimbjen Mëma?
A mund ta durojë
pushtimin Toka?
“Tuk, tuk” hap,...”.
Gazmohet oda,
teksa mërgimtarët,
si valltarë e këngëtarë
vijnë....te porta...

Në regjistrin e tyre
madhor të fjalëve
shkruar me alfabet malesh ,
fije e për pe,
gjithçka tronditje njerëzimi,
çdo gjë vetëtitur “vetëtimë”,
ngritur kryet në hapësirë …
Vezullimi....

Hyrje në odën e katërt finale të Halilit

“Tuk , tuk hape...”
Rrëfejnë për poetë dhe kryetrimat,
trasmetojnë këngët e thurura
dhe këndimin tip “birbilenjsh”,
Ku je Marko Korona ,
thurrës i vargjeve koronë
për ata që s’u përulën kurrë,...,
sfiduan dhe sfidojnë ...
Ku je Halil Picari,
këndo, sa të tundet
shpirti,
zemra,
mali!...

Të rinjtë qendisën këngë për dasmat,
dhëndurët dhe nuset e bukura,
si hëna pesëmbëdhjetshe,
si flutura,
për elegjitë e ndërtuara
me fjalë dhe lot,
aty përkundrejt trimërive
varreve të të ikurve
të ikurave të shpirtit,
me krenari përplot ,
Kryqe dhe lot, kryqe dhe lot...
Ç’elegji njerëzore!
Ç’qëndresë e fortësuar nga Natyra1…
Shkëlqen e ndrit Pasqyra...
Kur do të rimblidhen përsëri lastonjat,
fluturat, birbilenjtë,
Pëpjekësit e mëdhenj për Mëmëdhenë,
kur përsëri Labëria
do të ndrijë Historinë?
E Nesërmja do të flatërijë...

*
Rrëfimi i maleve ndalet diku.
Rrëfejnë ngjarjet të katër Odat,
si katër akte...
të një Drame të madhe
Sa e rëndë është skuqja ...
Në epoka...
Sa e bukur është Liria
E ardhur nga Heroizmat Kryezonja...

Dhe Halili sjell ndërmend gjithë jetën
I Mençuri e ka përmendur :
“Jeta më e bukur,
binjake me ngjyrën e gjelbër!”

Gjirokastër, tetor 2017