Fotografia Shqiptare

Fotografia Shqiptare

Trashegimia lene nga Dinastia Marubi eshte nder me te njohurat ne fushen e fotografise evropiane ne gjysmen e dyte te shek.XIX dhe gjysmen e pare te shek.XX.
Dinastia Marubi fillon me Pjeter Marubin i lindur ne Piacencia (Itali1834 ) dhe I detyruar . te mberrije ne shkoder 1856 pas ndjekjeve te pushtuesve austro hungareze . Ne Shkoder Marubi nis aktivitetin e tij artistik ne disa fusha njeherazi si fotograf, arkitekt, piktor e skulptor.
Me “Kutine magjike” fotografike (1858) ai nisi te fotografoje jeten jashte studios nder te cilat edhe ngjarjet politike te kohes si “Kryengritja e Mirdites” (1876-77), Lidhja Shqiptare e Prizrenit (1878-81) qe mbeten deshmi edhe ne faqet e revistave te njohura evropiane “La guera d’Oriente”, “The Illustrade London Neës”, “L’lustration” etj.
Studio Marubi shkelqen me permasat europiane, me hapesire ndriçimi dhe pajisjet me te fundit (1885-1900).Ne ate kohe Pjeter Marubi zgjodhi per vijmesin e puneve ne studio djemte e Rrok Kodhelit nga Kodheli i Kodrines, se pari Mati - me jeteshkurter (1862-1881) pastaj Mikelin e mbiquajtur Kel (Marubi) me mbiemrin e ri ne nder te mjeshterit te madh.
Kel (Mikel Kodheli) Marubi (1870-1940) nis punen ne studion “Marubi”, 15 vjeçar me 1885. Pas vdekjes se mjeshtrit P.Marubi (1904) Kel Marubi u be trashegimtar legjitim i studios duke e transformuar ate ne nje atelie te vertete arti. Ai e pasuroi fototeken me figura e njohura te kohes, Fishten, Migjenin, Koliqin, Galica, Gjoluli, Curri, Noli, Zogu etj si edhe me foto nga njerëz të zakonshëm me kostume kombëtare, pamje nga nga jeta e qytetit dhe e fashatit, peisazhe dhe aspekte te tjera nga jeta në Shqipëri në fund të shekullit të nëntëmbëdhjetë dhe fillim të shekullit të njëzetë, duke u bërë kështu figure kryesore evropiane ne fotografine publike e kronikale te kohes pasi ndoqi gjithshka nga ngjarjet e rendesishme shqiptare per afro 55 vjet. Kel ishte edhe patriot i flakte dhe u aktivizua ne levizjen per pavaresine e Shqiperise duke marre pjese ne themelimin e shume shoqatave si Gjuha Shqipe 1908 etj si edhe ne botimin e gazettes Zeri i Shkodres. Kel Marubi njihej edhe jashte kufijve dhe ishte ftuar shepsh nga oborri I mbretit te Malit te Zi per punime ne fotografi.
Pas vdekjes se Koles (1940) trashegimtari u be Gega. Ai studioi ne Paris ne te paren shkolle kinematografike dhe fotografike ne Lymjeret, ne France.
Ne vitin 1970 e gjithe pasuria prej 150 000 negativa i kaloi shtetit. “Fototeka Marubi” ka sherbyer si burim per botime te ndryshme, per albume, botuar ne France dhe Itali.
Part of Marubi's photographs has been published in the album "Traces of National History in the Shkodër Photograph Library" (1982), while selected photos, accompanied with a preface by I. Kadare, had a high-quality publication in Paris in the album entitled "Ecrit d’ Lymiere” .
Por trashegimia kulturore Shqiptare ne artin e fotografise perben nje plejade artitesh talentuar qe vazhdon deri ne ditet tona.Me te shquarit mund te permblidhen ne kete kronike :
Kol Idromeno, lindi ne Shkoder me 1860 dhe vdiq me 12 Dhjetor 1939. Ai eshte nje artist i gjithanshem, mesoi tek Marubi plak fotografine gje qe i kthehet ne pasion si dhe piktura. Shquhej si potretist. Ne 1992 njihet si njeriu i pare ne Shqiperi kinematografine.
Ymer Bali. Ne 1930 kryen studimet ne Austri. I lindur ne Tirane pati nje aktivitet te madh. Dallohet per portrete dhe per fotografi kolektive.Ai nuk u martua, nuk la pas asnjeri qe te merrej me arshiven e tij te pasur. Pas vdekjes nje mbese e tij dorezoi (dhuroi) arshiven e tij ne Arkivin Qendror te Shtetit Tirane.
Mandi Koçi. Me pseudonimin MAK u lind ne Voskopoje te Korçes me 17 Janar 1912 ne nje familje zanatcinj. Ne 1936 hap ne Korce te paren studio fotografike me korent. Fotografoi demostraten e bukes dhe xhandaret e Zogut, pushtimin fashist ne Korce. Ne 1942 atashohet prane Brigades I partizane si dhe fotograf i shtabit. Ne 1947 hap te paren ekspozite fotografike ne Moske. Ne 1952 Maku mbaron nje kurs per kino-operator dhe punoi ne Kinostudion “Shqiperia e Re”. Me pas me prishjen e B.S. burgoset per 20 vjet pasi ishte martuar me grua ruse. Lirohet ne fillim te viteve ‘80. Pas burgut, ne moshe 70 vjet, i vetmuar perfundon ne azilin e pleqve ne Tirane, ku mbylli dhe jeten.
Jani Ristani, lindur ne fshatin Lliar-Zagori-Gjirokaster me 1913, qe ne moshe te vogel shkoi ne Stamboll ne “robert kolezh”, ne shkollen tekniko-inxhinierike, ku u njoh me radiogalenen dhe fotoromantizmin. Merr mesimet e para nga mjeshtri turk I fotografise Niko Huzuri dhe fillon nje aktivitet te ethshem ne Turqi duke fiksuar me aparatin e tij Qemal Ataturkun apo Miss Turqine ne vitin 1933 botuar ne gazeten “Xhumurjet “ me firmen Ristani. Ne 1935 kthehet ne Tirane dhe hap « Studio Ristani » te paren studio moderne vecanerisht me laboratorin ku ndjehej edhe si mbret .Si vleresim vjen me 1939 Diploma e nderit e njevleshme me ate te Marubit nga “Fiera de Levante “. Jane te njohura fotot e Ristanit te qendres se Tiranes viti 1938, fotot nga jeta partizane;fotot gjate luftes per Clirimin e Tiranes, fotot partizanesh qe parakalojne ne Tirane; foto pejsazhi nga natyra e bukur shqiptare. Ne 1947 studio e tij shtetezohet duke I dorezuar shtetit pa proces verbal nje sasi prej dhjetera mijera negativesh. Vazhdon si nepunes fotograf prane Ministrise se Ndertimit derisa del ne pension.Me pas punon shpesh part time edhe per rregullimet e fotove te portretit te diktatorit Hoxha pa asnje shperblim. J. Ristani krijoi arshiven e ndertimeve te infrastruktures ne Shqiperi .Me qershor 1965 fiton tre cmime te para ne festivalin nderkombetar te fotografoise ne Berlin me foto nga ndertimi hidrocentraleve etj .QE prej 1954 Jani zhvilloi ne laboratorin etij fotografine me ngjyra duke qene pionier i saj edhe ne arenen evropiane dhe me pas 1957 filloi stampimin e fotografise me ngjyra. Ne vazhden e Janit ishte edhe Vasil Ristani i cili punoi ne Studion Ristanideri ne 1947 kur u shtetezua. Ne kete tradite emri Ristani vazhdon edhe sot me Petrit Ristanin me nje studio modeste qe ka hapur me forcat e tij.
Mihal Popi (1909-1979) u lind ne Shkoder dhe me 1921 shperngulet ne Tirane. Pas pushtimit te vendit iu perkushtua fotografise, per nje kohe punoi si fotograf ne Radio-Tirana. Me vone hapi nje studio fotografike ne “Pazarin e Ri”. I sherbeu luftes duke i sherbyer asaj me fotografi e dokumente. Me themelimin e Teatrit Popullor, Mihali ishte nder te paret ku pati sukses dhe mori titullin “Artist i Popullit”.
Ali Bakiu. Lindi ne Tirane (1911-1981). Ne kohen e Zogut u mor me aktivitet tregtar dhe gjate kesaj kohe nuk u ndahej librave dhe pasionit te tij per fotografine. Kishte korrespondence me shume firma e studio fotografike te botes duke mundesuar futjen e mjeteve moderne fotografiuke ne Shqiperi . Per bindjet e tij politike burgoset 25 vjet. Vdiq ne 10 Maj 1981 ne moshen 70-vjeçare.
Niko Stefani. nga nje familje nga fshati Dardhe ne Korce, fshat i degjuar per fotografe te zote. I ati dhe xhaxhai vijne nga emigracioni nga Amerika ku kishin mesuar profesionin e fotografise. Me vone hapen studio ne Tirane.
Misto Cici lindi me 10.10.1902 dhe u rrit ne qytetin e Pogradecit. Bashke me te vellane i kushtohen fotografise. Nje rol te madhe luajten dhe udhetimet e tij ne Greqi e Itali. Me pas ne 1925 caktohet nga Drejtoria e Shtypit dhe Propagandes Turistike te beje nje seri fotosh artisitike te Pogradecit. Ky angazhim do ta evidentoje ate si fotografin e pare te fotografise artistike.
Petro Dhimitri (1861-1946) i mbiquajtur fotograf ose shqiptari, ai punoi gjithe jeten e tij ne Greqi. Kristaq Sotiri. Qe ne 1922 punon si fotograf dhe dallohet per portretin. Ai punoi gjithe jeten e tij ne Korçe. Agim Verzivolli. Fotografi i Kinostudios “Shqiperia e Re”, me inisiateven e tij hapi kursin per fotograf ne Pallatin e Pionierit ne Tirane. Ajo ishte fidanishtja per te nxjerre fotografe te rinj.
Emra te shquar te fotografise te kohes sone jane Besim Fusha, Petrit Kumi, Niko Xhufka dhe shume te tjere qe me hollesisht do te trajtohen ne librein “Historiku i fotografise shqiptare” qe do te botohet se shpejti nga autori Piro Naçe isht .
Ne vitin 1996 Besim Fusha merr inisiateven duke nxjerre revisten “Fotografia Art”. Per here te pare ne 1998 u hap konkursi “Foto artistike” me emrin “MARUBI”. Ne 5 Prill “2000 hapet ne Galerine e Arteve konkursi me emrin “MARUBI 2000. Ne kete konkurs moren pjese 54 fotografe shqiptare dhe nga bota.

GALERIA E ARTEVE TE KOSOVES ,PRISHTINE, Kosova. 2006, EKSPOZITE E STUDENTEVE TE F. TE ARTEVE ,PRISHTINE

Marubi eshte ikona e fotografise shqiptare. Sofra ke bere mjaft pune te mire me kete teme qe ke hape.

Fotografit e Marubit do te ruhen dhe me ket cilesi me nuk do te ket prodhim te fotove si te Marubit prandaj mbet Ikona e shekullit Shqiptare .

Përfaqësia konsullore italiane është e pranishme në Shkodër që nga viti 1861, si Konsullatë e Përgjithshme e Italisë, duke zënë në vitin 1894 ndërtesën e njohur si “Shtëpia Parruca”, që ofronte “kushte paraqitjeje dhe fisnikërie” më të mirat në të gjithë qytetin. Me stil neoklasik, e pajisur me një oborr shumë të gjerë që nga fundi i viteve Tridhjetë paraqitej me shije angleze, ndërtesa u ble më 1916 nga Qeveria Mbretërore Italiane. E kthyer në Qendër Kulture gjatë regjimit, ndërtesa, e vetmja pronë e kthyer pronave italiane mbas Nëntëdhjetës, ka mikpritur pastaj Qendrën Don Bosco në vitet Nëntëdhjetë, me marrëdhënie të rregulluara nga një kontratë dhënieje, e rishikuar pastaj me rastin e rihapjes së Konsullatës së Italisë në Shkodër me Konsullin Stefano de Leo.
Fillimisht Përfaqësia Diplomatike ka qënë krahun e djathtë të ndërtesës. Më 2005, ridorëzimi i plotë i ndërtesës nga ana e Inspektorisë Saleziane Jugore dhe nisja e punës për rimarrjen e plotë të godinës për përdorim zyrtar dhe si banesë pronë shtetërore për Konsullin, duke shënuar vazhdimësinë shekullore të marrëdhënieve ndërmjet Italisë dhe Shkodrës duke rinisur angazhimin strategjik për zhvillimin e zonës, si fillim i natyrshëm i një ure në rrugët tregtare, turistike dhe kulturore të krahinës.
Përfaqësia diplomatike italiane në Shkodër është e pranishme që më 1861, me Konsullatën e Përgjithshme Mbretërore të Italisë, për të përforcuar rolin krejt të veçantë të luajtur nga ky qytet, “qendër” e Shqipërisë deri në Pavarësinë e Vendit dhe që atëhere qendër e përfaqësive të huaja, falë edhe lulëzimit të portit tregtar. Të mbështetur nga bashkëpunimi i domosdoshëm i Shërbimit historik, Arkivave dhe Dokumentacionit të Ministrisë së Punëve të Jashtme, kemi mundur të ngrejmë kuadrin sinoptik që vijon, mbi bazën e galerisë fotografike të ngritur pranë Konsullatës, me fotot e marra nga Fototeka “Marubbi”, me përmbledhje prej rreth 500.000 negativesh, të ndërtuar brez pas brezi nga një familje me prejardhje nga Piacenza, me krye të fisit, garibaldinin Pietro MARUBI.





KONSULL I PËRGJITHSHËM
DATA E FILLIMIT TË MANDATIT
DATA PËRFUNDIMIT TË MANDATIT


Eugenio Durio
D.M 30 dhjetor 1861
R.D. 30 dhjetor 1866

Lorenzo Perrod
R.D. 21 mars 1867
R.D. 9 qershor 1872

Bernardo Berio
R.D. 4 mars 1873
R.D.17 tetor 1878

Francesco Zerboni
R.D. 27 mars 1879
R.D. 20 shkurt 1881

Alessandro De Rege di Donato
R.D. 20 shkurt 1881
R.D. 18 shkurt 1886

Giulio Tesi
R.D. 18 shkurt 1886
R.D. 14 korrik 1889

Vito Finzi
R.D. 14 korrik 1889
R.D. 20 prill 1890

Felice Maissa
R.D. 6 korrik 1890
R.D.19 prill 1896

Conte Carlo Mancinelli Scotti
R.D.14 nëntor 1907
R.D. 15 qershor 1911

Stefano Carrara
(Nuk është konfirmuar prania efektive në Shkodër)
R.D. 12 nëntor 1911
R.D. 18 korrik 1912

Carlo Galli
R.D. 18 maj 1913
(mbërrin më 10 korrik 1913)
R.D.18 korrik 1912

Domenico De Facendis
R.D. 2 korrik 1914
R.D.20 janar 1916
(lë Shkodrën që po pushtohet)

Austriakët pushtojnë shqipërinë në janar 1916. Asnjë drejtim zyrtar i Konsullatës deri më 1919.



Capitano di Crvetta Ugo Perricone (Drejtues)
1 janar 1919
18 tetor 1923

Pietro Spanò
R.D. 1 tetor 1923
(mbërrin më 19 tetor 1924)
R.D. 9 gusht 1926

Iginio Faralli
R.D. 9 gusht 1926
R.D. 1 korrik 1927

Ermanno Armao
R.D. 28 tetor 1928
R.D. 8 qershor 1932

Salvatore Meloni
R.D. 8 qershor 1932
R.D. 7 prill 1939

Kjo galeri historike vijon kohët e fundit me foto e konsujve që kanë kryer shërbimin që nga rihapja e Zyrës si Konsullatë e Italisë, formalisht e ngritur më 1 dhjetor 2000, dhe të bashkëpunëtorëve respektivë:





KONSULLI
DATA E FILLIMIT TË MANDATIT
DATA E PËRFUNDIMIT TË MANDATIT

Stefano De Leo
20 janar 2001
7 qershor 2003

Roberto ORLANDO
9 giugno 2003
22 ottobre 2006






GALERI FOTOGRAFIKE

Në këtë pjesë përmblidhen disa foto historike të Konsullatës së Italisë në Shkodër. Vizituesit e këtij siti interneti do të mund të njohin më mirë anët arkitektonike dhe historinë shekullore të Selisë Diplomatike Italiane në Shkodër.
Fotot historike paraqesin Konsullatën e Përgjithshme të Italisë në Shkodër gjatë mandatit të Konsullit të Përgjithshëm Salvatore Meloni, që në foton përbri shoqëron të bijën, Lina, tek lteri.
Mirësjellje e nipit të tij, biri i Linës, Dott. Salvatore Meloni, përmes ndërhyrjes së sjellshme të Zonjës Ester Galli, që kujton ende adoleshencën e kaluar, si e ftuar e xhaxhait Konsull i Përgjithshëm, pranë Përfaqësisë Italiane në Shkodër.

Gërmia