Mehmet Shehu Dosje

Atentatet ndaj politikanëve në 100 vjet shtet



Edhe demokracitë më të konsoliduara botërore kanë njohur ngjarje të mëdha, tronditëse, të shoqëruara me vrasje politikanësh. Bota e vogël shqiptare ka njohur shumë ngjarje të tilla, gjatë jetës së saj. Rastet e eliminimit të kundërshtarëve politikë njihen hershëm, por ato që kanë bërë më shumë bujë e janë ende të fiksuara në kujtesën e njerëzve, dokumentojnë qysh në fillim të shek. XX. Është rasti i vrasjes së Esat Pashë Toptanit, për të zbritur më poshtë në kohë, gjatë sundimit të Mbretit Zog, gjatë pushtimit të Italisë fashiste, por më së shumti gjatë viteve të diktaturës komuniste, kur një fjalë e thënë “pa vend” të kushtonte kokën. Vrasjet më të bujshme të shekullit të kaluar, na i sjell përmes një libri, drejtori i arkivave të Ministrisë së Brendshme, Kastriot Dervishi. “Plumba Politikës”, titullohet libri, i cili trajton historitë e përgjakshme, që kanë tronditur politikën shqiptare, botuar nga shtëpia botuese “55”. “Tani kur shteti shqiptar po i afrohet 100-vjetorit të krijimit të tij, është normale të bëhet një bilanc i përgjithshëm se ç’kanë sjellë këto për kombin dhe shtetin shqiptar”,- thotë në parathënien e librit autori, Dervishi. Duke u mbështetur në një material të pasur arkivor, të institucioneve të rëndësishme të vendit, sjell fakte dhe ngjarje që lidhen me figura të rëndësishme të politikës shqiptare, në rangun e prefektit, deputetit, ministrit, kryetarit të shtetit, të cilët gjatë jetës së tyre u përballën me atentate, apo sulme për t’i eliminuar fizikisht nga skena politike. Autori nuk kufizohet vetëm në renditjen e fakteve, por bën edhe një analizë të atyre ngjarjeve, të cilat kanë bërë bujë në kohën e vetë dhe vijojnë ende të lakohen, duke sjellë herë pas here “të reja” rreth tyre. Numri i të eliminuarve politikë para dhe gjatë diktaturës është tepër i madh dhe autori ndalet në ato vrasje që kanë ndodhur në kushtet e atentatit. Pasi na ofron një statistikë me emrat e ish-ministrave, zv/kryeministrave dhe kryeministrave të vrarë, qysh në vitin 1912, deri më 1982, Dervishi nis historinë e atentateve me të parin ministër të vrarë, Nexhati Libohovën, anëtar i qeverisë së Esat Toptanit. I dyshuar nga ana e Toptanit se ai bënte lojën e kundërshtarëve politikë, në maj të vitit 1915, ministri i Financave u arrestua, u çua në Shkallnuer, ku e rrahën deri sa vdiq. Këtë vrasje e pasoi ajo e Preng Bibë Dodës në 22 mars të vitit 1919, i cili sipas Dervishit, në nivel ekzekutivi është më e rëndësishmja pas asaj të Mehmet Shehut. I emëruar disa herë në postet më të larta të qeverive të përkohshme të kohës, e vranë sepse përqafoi politikën britanike, në të kundërt të linjës që ndiqte qeveria e Durrësit. Viktima e radhës ishte ish-prefekti i Durrësit, i cili u vra në 15 janar të vitit 1920, ndërsa pritej që të mbahej Kongresi i Lushnjës. Edhe ai viktimë e qeverisë së Durrësit. Për të arritur tek vrasja e bujshme e 13 qershorit të vitit 1920, kur Avni Rustemi vret në Paris Esat Pashë Toptanin. “Për shumë vite mbi Esat Pashën u hodhën akuza “tradhtie kombëtare”, “shitje interesash kombëtare”, etj., pa mundur të sillen argumente, se ku ishte kjo tradhti. Duke iu afruar problemit, nuk është e vështirë të dallohet se vrasja e Esat Toptanit, nuk është tjetër, veçse për konkurrencë politike, e përfunduar në eliminim fizik”, - thotë Dervishi. Në 27 faqe, ofrohet e gjithë dosja “Toptani”, duke na sjell rrjedhën e ngjarjeve, procesin gjyqësor ndaj Avni Rustemit e me radhë të gjitha dëshmitë e dëshmitarëve, shqiptarë e francezë. Vrasja e Toptanit pason me vrasjen e deputetit Avni Rustemi në 20 prill të vitit 1924. E kështu vijojnë njëra pas tjetrës vrasjet e figurave të tjera politike, duke iu afruar viteve të diktaturës, ku vrasjet bëhen edhe më të dyshimta. Janë vrasjet e “baballarëve” deputetë më 1947. Bëhet fjalë për Mustafa Xhanin, apo i njohur si Baba Faja Martaneshi, Fejzo Dervishi dhe Baba Abazin. Arkivat flasin pak për të çështje. Thuhet vetëm që Abazi vrau Xhanin e Dervishin e më pas edhe veten. Më tej do të vijojnë me shumë bujë “vetëvrasja” e Nako Spirut në 20 nëntor 1947. ndonëse e quajtur “aksidentale”, vrasja e Spirut lidhej me qëndrimin e tij antijugosllav. Një tjetër vetëvrasje ishte ajo e Omer Nishanit në maj të vitit 1954, ish-presidentit të Presidiumit të Kuvendit popullor. Vetëvrasja e tij u maskua nën “sëmundjen e rëndë”. Ende me shumë hije dyshimi, vetëvrasja e ish-kryeministrit të vendit, Mehmet Shehu në 17 dhjetor të vitit 1981.