Kujtojmë 457 vjetorin e botimit të "Mesharit"...

Kujtojmë 457 vjetorin e botimit të ‘Mesharit’ të don Gjon Buzukut

Sipas Radio Vatikanit, si sot, më 5 janar 1555 prifti katolik shqiptar dom Gjon Buzuku e përfundoi së shkruari Mesharin e tij, që deri më sot njihet si vepra e parë e llojit dhe njëkohësisht si i pari monument letrar i botuar në gjuhën shqipe.
Vetë autori, don Gjon Buzuku shkruan në parathënien e Mesharit se e mbaroi “së shkruami” veprën më 5 janar 1555.
Siç pohuam, deri më sot nuk njihet një tjetër libër më i vjetër, i shtypur, në gjuhën shqipe, veç kësaj vepre, shkruar e botuar në rrethana që ende sot janë mjaft të diskutueshme. Sidoqoftë vepra e Mesharit mbetet monument i përpjekjes së klerit të krishterë shqiptar për ta shpëtuar popullin nga rreziku i tjetërsimit e humbjes së identitetit kombëtar e shpirtëror, për ta mbajtur të lidhur fort me dritën e Shëlbimit të Krishtit dhe me dritën e qytetërimit perëndimor.
Meshari i Buzukut, siç thekson vetë autori, u botua sepse “gjuha jonë nukë kish gjaa të endigluem en sëh shkruomit shenjtë” - nuk kishte, pra asnjë përkthim të Shkrimit Shenjt”, por kryesisht “en sëh dashunit së botës sënë” - nga dashuria për popullin e vet. Kështu, dom Gjon Buzuku na jep të dhëna për kohën e tij se në gjuhën shqipe, pra në gjuhën e popullit, ndjehej mungesa e shkrimeve, libra e shkrimeve nga Bibla e mbi fenë e krishterë, për ta njohur e edukuar popullin në fenë e vet.
Prandaj, i nxitur nga nevoja e madhe baritore dhe i frymëzuar nga llojet e librave liturgjike që qarkullonin në kohën e tij, dom Gjon Buzuku bën një përgatitje dhe përpilon një libër me pjesë të ndryshme të liturgjisë e të biblës, që shërbenin në rend të parë për priftërinjtë për kremtimin e Meshës e të Sakramenteve tjera apo për lutjet e tyre të përditshme. Siç dihet, mjerisht, kësaj vepre, Mesharit, i mungojnë disa faqe: atë të fillimit e disa tjer aty këty brenda vetë librit.
Meshari i Buzukut është kryesisht përkthim por ka edhe pjesë autentike të shkruara nga dom Gjon Buzuku si dhe nga priftërinjtë tjerë shqiptarë si dom Gjergji, dom Marku, dom Pjetri e tjerë, siç dëshmohet brenda disa faqeve të kësaj vepre.
Meshari i Buzuku është libër liturgjik të cilin mund ta krahasojmë e këndej quajmë COMES, apo Epistolar, Leksionar siç i quanin liturgjistët e mesjetës librat që përmbanin pjesë të Biblës e lutje të ndryshme për t’u lexuar në Meshës gjatë vitit liturgjik kishtar, gjatë kremtimit të Sakramenteve e tjera, çka përmban edhe Meshari i Buzukut. Në të vërtet në këtë vepër COMES kemi: Oficen e Zojës, Shtatë Psalmet pendestare, Litanitë e Shenjtorëve, disa pjesë të Ritualit (mbi Sakramentin e Martesës), Urdhërimet e Zotit dhe pjesë tjera të katekizmit e Meshët, për tërë vitin e liturgjisë kishtare, ndër festa të luajtshme e të paluajtshme.
Vështirë të përmbledhësh në pak rreshta vlerën e një libri me histori e vlerë të veçantë, prej të cilit ka mbetur vetëm një kopje, që ruhet në bibliotekën Apostolike të Vatikanit. Studiues të shumtë i kanë kushtuar gjurmimet e studimet e tyre si Atë Justin Rrota, M. Roques, G. Schiro, G. Petrotta, N. Jokli , , E. Çabej, I. Zamputi, C. Tagliavini, N. Resuli, M. Camaj ,E. Sedaj, V. Putaneci, T. Lladani e tjerë.
Po nënvizojmë edhe faktin se vepra e ‘Mesharit’ të Buzukut është zbuluar për herë të parë më 1740 në Kongregatën e Propagandës së Fesë në Vatikan nga një tjetër prift katolikë shqiptar, dom Gjon Kazazi, i biri i Nikollë Kazazit nga Gjakova. E sivjet, në kuadrin e kremtimit të 100 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë, në nëntorin e ardhshëm, ‘Meshari’ i Buzukut do të shkojë për herë të parë nga Vatikani në Vendlindje, e pikërisht në Tiranë ku do të ekspozohet për dy-tri javë për publikun shqiptar.


Shënime nga Mexhid Yvejsi

E vërteta rreth Mesharit dhe të Don Gjon Buzukut

Gjurmët Mesharit, pastaj i humbin deri në vitin 1740, kur imzot Gjon Nikollë Kazazi nga Gjakova, njofton atë Gjergj Guzetën, themeluesin e Seminarit arbëresh të Palermos, për ekzistimin e një exemplari të vetëm, duke i dërguar atij, një fragment të kopjuar të këtij Antichissimo Missale per antichita tutto straciato, me shënimin se ruhet në Bibliotekën e Kolegjit të Propaganda Fide [Kolegji për Ungjillizimin e popujve] në Romë. Në shkrimet e tyre, Mesharin e përmendin edhe rektorët e Seminarit të Palermos, Pal Parrino 1710-1765 e Sepë Krispi 1781-1859.
Mesharit prapë i humbin gjurmët deri në vitin 1898. Në vitin 1898, Meshari, nga biblioteka e Kolegjit të Propagandës Fide, dërgohet në koleksionin e librave Orientale, të kardinalit Stefano Borgja. Disa vite më vonë, së bashku me koleksionin Oriental, të kardinal Borgjës, bëhet pronë e Bibliotekës Apostolike të Vatikanit, në Vatikan. Fillimisht regjistrohet në signaturën R[accolta] G[enerale] Liturgia. III. 194., R. G. Liturgia. III. 194., që disa vite më vonë të regjistrohet në signaturë të re, në të cilën ruhet edhe sot Ed. Prop. IV. 244.
Në vitin 1909, imzot Pal Skiroi ishte i pari që nxori fotografinë komplete të Mesharit. Pas një pune këmbëngulëse, shumëvjeçare, Skiroi bëri transliterimin, transkriptimin fonetik dhe një studim të veçantë për gjuhën e Mesharit, duke e krahasur atë me shkrimtarët tjerë të Veriut, veçanërisht me Pjetër Budin. Vepra e Skiroit, është edhe sot e kësaj dite në dorëshkrim dhe e pa botuar. Me këtë dorëshkrim janë shërbyer N. Resuli, E. Çabej dhe ne, gjatë hulumtimeve të bëra në Vatikan.
Justin Rrota, në vitin 1929, nxori tri kopje të filmuara të Mesharit, të cilat u depozituan në Bibliotekën Kombëtare në Tiranë, ku ruhen edhe sot. Më vonë, në vitet '50 të shek. XX, dy studiues të shquar shqiptarë, E. Çabej dhe N. Resuli, secili në mënyrë të pamvarur nga tjetri, përgatitën për botim, Mesharin, duke vënë në përdorim, kriteret e shkencës bashkëkohore, si dhe tri mënyra të riprodhimit të exemplarit origjinal, transkriptimin fonetik, transliterimin dhe fototipinë, të përcjellura me analiza të thukta kritike shkencore. N. Resuli, studimin e tij e botoi në Vatikan në vitin 1958, në një numër të kufizuar ekzemplarësh, në kollanën e njohur Studi e Testi nr. 199; derisa E. Çabej, e botoi në Tiranë në vitin 1968.
Edhe pas këtyre botimeve, libri njihej vetëm nga rrethe të caktuara specialistësh dhe shkencëtarësh. Në fund të viteve '90, Meshari depërtoi te masa e gjerë e lexuesve dhe u bë i mundshëm studimi i tij i shumanshëm. Ishte viti 1987, kur shtëpia botuese Rilindja e Prishtinës, bëri ribotimin integral të tekstit të E. Çabejt, nga viti 1968.
Vëmë në pah se, studimet e deritashme, qoftë ai Skiorit, apo këto të Resulit, Çabejt e Camajt dhe ky i yni së fundi, etj. kanë disa dallime, që kanë të bëjnë sidomos me interpretimin e vlerave fonologjike të grafemave, të përdorura nga Buzuku, ngase gjuha arkaike, alfabeti i veçantë [grafemat sllave], përdorimi i të njëjtës grafemë me vlera të ndryshme, etj, lënë vend për një studim të ri, të mbështetur në metoda të reja shkencore fonologjike, semiotike, analogjike, gjithsesi edhe informatike.
Përkundër shumë studimeve, nga specialistë të shumtë, ende shumë gjëra rreth Mesharit kanë mbetur të pasqaruara.

Koncepti zhanror dhe përmbajtja e librit

Çështjet kryesore për diskutim rreth Mesharit janë përmbajtja e librit dhe koncepti zhanror i tij. Me zbërthimin eventual të këtyre dy çështjeve dominuese, do të zgjidheshin edhe disa të tjera, të cilat janë ngushtë të lidhura me dy të lartcekurat, sidomos personaliteti i autorit, koha e krijimit të veprës, vendin dhe vitin e saktë të botimit si dhe titullin e plotë të librit. Nga këndvështrimi i studimeve të deritashme buzukiane, jemi në gjendje të diskutojmë për shumë çështje të hapura, një pjesë e të cilave janë zgjidhur, kurse një pjesë tjetër pritet në të ardhmen të zgjidhen.
Problemi i parë, i cili meriton kujdes të veçantë, është vetë Meshari dhe përmbajtja e tij; analiza dhe studimi i tij, si në rrafshin horizontal ashtu edhe në atë vertikal, si dhe krahasimi analogjik me veprat e ngjashme, të botuara para dhe pas kohës kur u botua Meshari, mund të ndihmojnë në zgjidhjen tërësore ose të pjesëshme, të çështjeve të mbetura.
Mesharit i mungojnë së paku 8 fletët e para. Së bashku me këto fletë, fatkeqësisht, mungojnë edhe titulli i vërtetë i librit, viti i botimit, vendi i botimit, emri i saktë i autorit ose i përkthyesit, titulli i origjinalit, nga ku janë marrë pjesët që janë përkthyer, leja e botimit, pastaj parathënja, hyrja dhe ndonjë poezi, në formë lavdi, që ishte gjë e zakonshme e kohës, për botime të tilla.
Mungesa e këtyre të dhënave u ka hap rrugë studiuesve të shumtë, që të sjellin ide dhe argumente të reja, që nga ato të natyrës tipografike, e deri te ato gjuhësore, me të cilat dëshirohet të zgjidhen çështjet shumë të diskutuara, të shkaktuara nga mungesa e të dhënave, të cilat do të duhej të ishin në faqet e para të librit. Natyrisht zgjidhja e problemit të vendit të botimit, do të ndihmonte të zbërtheheshin edhe shumë çështje të tjera të panjohura.

Biografia e Buzukut, me shumë të panjohura

Për biografinë e autorit të Mesharit, disponojmë shumë pak të dhëna. Kryesisht kemi vetëm ato që na i ofron vetë Buzuku në pasthënien e librit, ku pohon se është i biri i Bdek Buzukut, e asgjë më shumë. Pra mbeten të pandriçuara viti i lindjes, viti i vdekjes, vendlindja, shkollimi dhe shërbimi kishtar në një apo më shumë vende. Përkundër hulumtimeve të shumta të bëra në arkiva dhe biblioteka të ndryshme Evropiane, nuk kemi arritur të gjejmë, as edhe një të dhënë të vetme, për Gjon Buzukun. Përjashtohet mundësia që të ketë studiuar në ndonjërin nga kolegjet ekzistuese të kohës, në Itali, ngase asnjëri nga librat amzë të studentëve, që u shkolluan atje, s'përmban të dhëna për një student, me emër të tillë.
Nuk mund të themi asgjë të sigurt, as për pozitën e tij kishtare! Një gjë e themi me siguri, se emri i Gjon Buzukut nuk figuron në emrat e relatorëve të kohës; po gjithashtu nuk gjendet as në regjistrat e Arkivit Sekret të Vatikanit, si Ipeshkv apo Kryeipeshkv. Këto i kemi konsultuar e shfytëzuar me vëmendje të veçantë, me shpresë se do të gjenim ndonjë shënim, por përpjekjet tona ishin të kota.
Studimet gjuhësore, duke u mbështetur në gjuhën e Mesharit, kanë ndihmuar deri diku për lokalizimin e vendlindjes ose vendshërbimit të Buzukut! Kjo kërkohet në zonat veriperëndimore gege, që do të ishte rrethi i Liqenit të Shkodrës, me një pjesë të Malësisë së Madhe deri në detin Adriatik. Mirëpo, gjuha e veprës, jo gjithmonë është shprehje e gjuhës së vendlindjes së autorit, sepse ajo, gjuha e veprës, mund të ishte edhe gjuhë e shërbimit. Kështu, edhe mbështetja në gjuhën e Mesharit, s'mund të llogaritet si argument shumë i sigurtë, për zgjidhjen e problemit të vendlindjes ose vendshërbimit të Buzukut!

Gjendja ekzistuese

Libri në gjendjen ekzistuese është i lidhur me kopertina lëkure, por është shumë i dëmtuar, ka 94 fletë ose 188 faqe; nga 110 fletë ose 220 faqe sa duhej të kishte, kur është botuar, pra kanë humbur 16 fletë ose 32 faqe, të paginuara me numra romakë! Ka format 20 x 14 cm. Të humbura llogariten, pos faqes së parë [frontespicit] edhe fletët 1-8; 27-29; 33-36; dhe 63, që duhej të ishte 73. Pos kësaj, kemi edhe disa gabime te paginimi i faqeve, psh. f. 61 është shënuar si 59, ndërsa f. 49 si 39; pastaj f. 65 është shënuar në vend të f. 55; i njëjti gabim përsëritet edhe në f. 89 që shënohet si 79 dhe e fundit f. 90 duhet të ishte 110.
Në margina të faqeve ka të shënuara me dorë, emra, përshëndetje dhe fjalë të tjera në gjuhën shqipe, që i kanë bërë lexuesit e librit. Libri është i shkruar në dy shtylla, me alfabet latin, të tipit gotik dhe ka pesë grafema të tipit sllav, të bosançicës.
Botimi i Mesharit të Buzukut u realizua me qëllime të caktuara. Si pohon G. Schiro, ai duhej të përmbushte tri kërkesa a) nevojën e përditshme për shërbime fetare; b) përgaditjen dhe thellimin e njohurive liturgjike të prelatëve shqiptarë; dhe c) edukimim fetar masiv, të masës së besimtarëve që ndodhej në kufinjë me Perandorinë Osmane.
Këtë qëllim të Mesharit na e pohon edhe vetë Buzuku u lus ënbas sodi ma shpesh të uni ëm klishë, për-se ju kini me gjegjunë ordhëninë e t'inë Zot; e ate në ënbarofshi Zot'ynë të ketë mishërier ënbi ju, duke dëshiruar që kështu të luftonte disa dukuri të këqija, që u kanoseshin besimtarëve shqiptarë, lëkundjes nga besimi i moçëm me anë të reformës dhe islamizimit që siç pohon E. Çabej po bënte përparimet e para në vend. Nëse përjashtojmë reformacionin, kisha romane që në shek. XIII-të, kishte lejuar përdorimin e gjuhëve kombëtare [nacionale]. Mund të sillen të dhëna të shumta, që nga papa Inocenti i IV-të, i cili në vitin 1248 u kishte lejuar kroatëve, të ishujve të Kvarnerit dhe të Dalmacisë ushtrimin e liturgjisë, në gjuhën e tyre kombëtare, në gjuhën kroate, por edhe botimin e librave fetare me alfabet glagolik.
Të dhëna të tërthorta flasin se Vatikani me këtë libër, ka dashur të forcojë besimin e lëkundur tek shqiptarët, si nga lëvizja reformiste e heretike, [bogumile] gjithashtu edhe nga konflikti i ashpër kishtar ndërmjet dy kishave, asaj të Lindjes dhe të Perëndimit, që ishte mjaft i theksuar në atë kohë, në Ballkan, e gjithashtu edhe nga përhapja e islamizmit, përhapje kjo mjaftë shqetësuese për Vatikanin.

Në studimin e tij, E. Çabej pohon se: Meshari, veç ndonjë fraze vetiake t'autorit hedhur tek-tuk nëpër tekst, është fund e krye përkthim!

Profesori grek në intervistë tek New York Times :

“Ne flisnim shqip, të tjerët na bënë grekë”

Mesazh nga Majlinda prej Fri 18 Nov 2011, 6:02 pm
Profesori i Universitetit të Athinës Nikos Dimou, në intervistë për New York Times (gazeta më e madhe në Amerikë) duke folur për Muzeun e ri të Athinës deklaroi, që grekët e sotëm flisnin shqip dhe s'kanë lidhje me grekët e lashtë.
“It’s the fault of a German,” Mr. Dimou said about Greek pride in this cause. He was referring to Johann Winckelmann, the 18th-century German art historian whose vision of an ancient Greece “populated by beautiful, tall, blond, wise people, representing perfection,” as Mr. Dimou put it, was in a sense imposed on the country to shape modern Greek identity.

“We used to speak Albanian and call ourselves Romans, but then Winckelmann, Goethe, Victor Hugo, Delacroix, they all told us, ‘No, you are Hellenes, direct descendants of Plato and Socrates,’ and that did it. If a small, poor nation has such a burden put on its shoulders, it will never recover.”

Përkthim:
Është faji i një gjermani, thot z.Dimou për kokëfortësinë e grekëve në këtë çeshtje. Dimou fliste për Johann Winckelmann, historian gjerman i arteve të shekullit të 18, vizioni i së cilit ishte për “një Greqi të lashtë të populluar nga njerëz të bukur, të gjatë, të urtë që riprezantonin perfeksionin”, si z.Dimou tha ishte e imponuar te shteti grek, që të krijonte identitetin modern grek.
“Ne flisnim shqip dhe e quanim vetveten Bizantinë”, por atëherë Winckelmann, Goethe, Victor Hugo, Delacroix,e të tërë na thanë, “Jo, ju jeni Grekë, pasardhës direkt të Platonit e Sokratit” dhe atëherë filluan problemet. Por një komb i vogël dhe i varfër, që ka një ngarkesë të tillë mbi supet e tij, kurrë nuk do shërohet.

Sumerianët - djepi i vërtetë i kulturës botërore. Gjuha e tyre - shqipja. Nga Anastas S. Shuke
von Shoqëria "Bashkimi Shqiptar", Samstag, 30. April 2011 um 00:46

Në fillim sumerianë, pastaj pellazgë/pelargë, më pas ilirë e arbër, e sot shqiptarë.







Në librat e shkollës 8-vjeçare apo të mesme kemi mësuar se Lajbnici, matematikani e filozofi gjerman i shekullit të 17-të, ishte njëkohësisht edhe albanolog i madh. Ndokush pyeste se çlidhje ka albanologjia me matematikën, por nuk gjente përgjigje në ato libra. Asnjëherë nuk është përmendur thënia e tij se “nëse doni të zbuloni historinë para Krishtit dhe shkencat e asaj kohe, duhet të studioni gjuhën shqipe”. Dhe i madhi profesor Eqrem Çabej thotë se “historia e gjuhës është historia e popullit që e flet”.





Sa pak histori e kombit dhe sa e cunguar i është servirur ajo brezit tonë!







Krenaria kombëtare, identiteti kombëtar apo patriotizmi kërkon një mbështetje të fuqishme e reale, përndryshe ajo nuk mund të jetë një shtysë drejt përparimit kombëtar, por kthehet në parullë pa vlerë. Krenaria kombëtare është baza më e thellë morale e njeriut, stimuli moral më i natyrshëm në gjithë aktivitetin e tij. Formimi i personalitetit të çdonjërit prej nesh bazohet në radhë të parë në respektin ndaj vetes dhe kombit, prandaj njohja e historisë së kombit është elementi fillestar i kulturës. Vini re këtu vëmendjen e fqinjëve tanë dhe luftën e tyre për problemet e identitetit si dhe agresivitetin në rritje kundër identitetit shqiptar. Ne shqiptarët duhet të mësojmë nga fqinjët një gjë: presioni është art më vete dhe, si i tillë, duhet patjetër të përdoret vazhdimisht, e sidomos kur raporti i forcave nuk është në anën tonë. Për këto arsye, identitetit tonë kombëtar duhet ti hiqet mbulesa e rëndë mijëravjeçare e mosdijes dhe e harresës dhe media e shkruar dhe ajo vizive duhet tu bëjnë një reklamë të madhe studimeve dhe zbulimeve të fundit apo të mëparshme për gjuhën shqipe dhe identitetin tonë kombëtar. Gjithashtu historianët e gjuhëtarët tanë duhet të jenë shumë më aktivë sot.



GJUHA është themeli i kombit, ajo që na bën të veçantë nga të tjerët. Ne shqiptarët krenohemi mjaft me Heroin tonë Kombëtar Skënderbeun, si pjesë madhore e mozaikut tonë të identitetit, që shpesh përpiqen të na e vjedhin, sidomos tia ulin vlerat. Megjithatë, duhet pasur parasysh se Skënderbeu i përket një periudhe mjaft më të vonshme kohore sesa zanafilla e kombit tonë, e cila shtrihet në mijëvjeçarë. Pra, aftësia konkurruese që nevojitet për të shërbyer si shtyllë qendrore e krenarisë kombëtare, e identitetit tonë kombëtar kufizohet, për arsye se i duhet të përballet me identitetin e kombeve të tjera, që janë bazuar përgjithësisht në periudha kohore mjaft më të hershme dhe në vazhdimësi. Në mënyrë që krenaria kombëtare të ulet këmbëkryq në subkoshiencën tonë për të na dhënë qetësinë, forcën dhe stimulin e pakrahasueshëm dhe aq të nevojshëm sot, na duhet të bazohemi në një shtyllë mjaft më të vjetër në kohë, rreth së cilës të mund të mblidhet e të qëndrojë fort i gjithë mozaiku gjigant i historisë sonë, i identitetit tonë kombëtar.



Historia është politikë, krenari dhe unitet, forcë shtytëse e kombit. Prandaj çdo shtet dhe çdo klasë politike duhet të investojë më shumë për zbulimin e saj. Dikush thotë: “Çna duhet historia?!” Le të shohim Amerikën, që me pak histori, vetëm 200 vjet, ka arritur majat, dhe të ecim përpara pa u interesuar për historinë. Por njëkohësisht ata thonë edhe se nuk ka dokumente historike në shqip, se ne nuk paskemi as histori, as heronj, pra jemi kot! Por të gjithë e kuptojmë se, kur mendon se je kot, vetëm demoralizohesh e nuk shkon përpara. Arrijnë deri aty sa qesëndisin paturpësisht shqiptarizmën!! “Do të hyjmë në Evropë”, - thonë. Por aty duhet hyrë me dinjitet e identitet, jo nga dera e pasme.



Gjithashtu duhet të kuptojmë se për shkak të ndarjes së kufijve që kemi sot ne shqiptarët kemi ndjesi e koncepte më të ngushta apo më të ulëta për veten, krahasuar me ato të shekullit të 19-të e më parë. Ndarja jo e favorshme e kufijve siç janë deri sot solli nevojën për korrigjimin, në fakt dëmtimin e vetëdijes sonë kombëtare.



Pse na pranon me vështirësi Evropa, vetëm për nivelin e sotëm, apo sepse ajo dhe ne vetë nuk e njohim prejardhjen tonë, historinë dhe zanafillën tonë, me të cilën të prezantohemi në Evropë? Edhe në një prezantim të thjeshtë midis njerëzve të panjohur ne kërkojmë të dimë për prejardhjen e personit që kemi përballë. Mosnjohja sjell frikë dhe pasiguri. E njëjta logjikë vlen për marrëdhëniet midis shteteve.





E pra, Evropa nuk na pranon, nuk na jep vizë, nëse nuk njohim dhe nuk ia tregojmë asaj historinë tonë, elementin fillestar të kulturës. Arma jonë kryesore, shtylla e identitetit tonë, me të cilën do të përballemi me konkurrentët tanë për të rivendosur historinë, duhet dhe do të jetë veçoria bazë e ekzistencës së një kombi, pra GJUHA.Shqipja është GJUHA E PARË E SHKRUAR NË BOTË, është GJUHA E FILLIMIT! Po, po, mos kini frikë, provat janë të shumta dhe sistematike. Ato gjenden në mbi 200 000 “libra” (pllaka me shkrim kuneiform) të kulturës më të lashtë të botës - asaj sumere. Pasardhësit akkadianë e babilonas e kanë quajtur atë vend Super (Shumer) apo “Shum Erë”. Vetë shumerët e quanin KI.E.NGIR, që do të thotë “tokë e ngirë”, e nginjur, e ngopur, e begatë.



Provat gjenden edhe në 3-4 miliardë kopje të Biblës në të gjithë botën. Besohet se tregimet biblike, veçanërisht kapitulli i parë, zanafilla/genesis, janë me prejardhje nga shkrimet e pllakave sumere si “Eposi i krijimit”.



Bibla është përkthyer në mbi 2000 gjuhë të ndryshme, por pjesa e parë e 39 librave përbërës të "Dhiatës së Vjetër", e quajtur “Zanafilla”, paragrafi 6:4, e përmban provën SHQIP me fjalët "në fillim". Ajo ka qenë problem i madh për përkthyesit, të cilët përfundimisht e kanë lënë në gjuhën origjinale dhe kështu shprehja “në fillim” është një nga provat më të rëndësishme për prejardhjen nga gjuha shqipe edhe të tregimeve biblike.



Një provë tjetër, përsëri në Bibël, është fjala “mallkim”, e shkruar si “Malakhim”, në “Zanafilla” – 18:20, 19:12.



Prova më e fuqishme për zanafillën e identitetit shqiptar është e lidhur me popullsinë e lashtë sumere e përqendruar midis lumenjve Tiger dhe Eufrat në Mesopotami apo Irakun jugor të sotëm. Të mbiquajturit sumerianë janë realisht gjeneza apo zanafilla e njerëzimit, djepi i gjithë kulturës botërore. Shumëkush e pranon tezën se Bibla është histori e njerëzimit dhe ajo thotë se FILLIMI është në Mesopotami. Mos jemi ne pasardhësit e sumerëve? Po atëherë nuk qenkemi autoktonë? Jo, ne jemi po aq autoktonë sa gjithë europianët. Jemi këtu që nga periudha prehistorike, që nga koha e dyndjeve indoeuropiane, që nga koha e shkatërrimit të Shumerit.



Vini re gjithashtu se nga materialet e shumta figurative, edhe tredimensionale të zbuluara e analizuara del se nga pikëpamja racore sumerianët nuk ishin afrikanë me buzë të trasha, siç mund të aludojë ndokush, por kishin tiparet mesatare të racës së pastër shqiptare.



Në hierarkinë e historisë antike shumerët vendosen përpara akkadianëve, babilonasve apo egjiptianëve. Sumerët kanë lënë një trashëgimi mjaft të gjerë e mjaft të pasur në të gjitha fushat, e shkruar në mbi 200 000 “Libra”/ pllaka me shkrimin në formë kunje ose kuneiform, i gdhendur mbi argjilë, e cila më pas piqej e kështu ka mbërritur deri në ditët tona në materialet e shumta arkeologjike që gjenden në shumë muze dhe universitete të botës. Gjuha sumeriane është gjuha e parë e shkruar në botë me shkrimin kuneiform piktografik e më pas me kuneiform abstrakt. Sa u përket periudhave kohore ka mendime të ndryshme, ku përmenden fillimi në vitet 13000 BC pas përmbytjes së madhe, ose periudha e quajtur “klasike” midis 5300 deri 2900 BC. Gjuha sumeriane mendohet se u fol deri nga fundi i mijëvjeçarit të tretë para Krishtit, midis 2300-2100 BC, kohë kur ka një shkëputje dhe vendin e saj e zënë perandoritë akkadiane dhe babilonase. Shkrimi kuneiform u përdor edhe nga akkadët e babilonasit dhe gjuha sumeriane besohet se është shkruar në fjalorët e ndryshëm deri në vitet 200 AD.



Gjatë mijëvjeçarit të tretë BC duhet të ketë ndodhur edhe shkatërrimi i kulturës së madhe sumere, ngjarje e cila rezulton e vërtetuar nga dy fakte: shkatërrimi i qyteteve të Sodom dhe Gomorrah sipas Biblës dhe dy dokumentet e gjetura në pllakat sumeriane, të cilat flasin për shkatërrimin e Shumerit:



1) “Erra Epic” ose “Eposi i Erës” (sumerian = “Erra”) dhe



2) “Lamentation over desolation of Shumer”, -“Vajtimi për shkatërrimin e Shumerit”.



Nga përkthimi i tyre në anglisht kuptohet se aty flitet për një erë të fortë shkatërrimtare dhe vrasëse e sëmundjesjellëse, e cila çoi në zhdukjen përfundimtare të të gjithë kulturës dhe jetës në Shumer. Ky shkatërrim duhet të jetë shoqëruar edhe me dyndje të popullsisë së mbetur gjallë në drejtim të veriut e veriperëndimit. Pranimi si realitet i këtij migrimi, i mbështetur edhe në gjetjet arkeologjike, konfirmon konceptin e dyndjeve dhe të gjuhëve indoevropiane, ku shqipja bën pjesë si dega e parë dhe e pavarur e pemës IE.





Studiuesi dhe shkrimtari i njohur azerbajxhano-amerikani Zecharia Zitçin, ka studiuar kapitullin “Zanafilla”/(Genesis) të Biblës dhe që aty ka kaluar në kulturën greke, hebraike e deri në studimin e shkrimeve sumere, të cilat, sipas tij, shërbyen si burim për tregimet Biblike. Nga ana tjetër, librat “Kronikat e tokës” të Zitçinit janë të mbushur plot me shembuj fjalësh apo shprehjesh sumeriane, analiza historiko-logjike e të cilave tregon se ato zbërthehen etimologjikisht ose mund të LEXOHEN SHQIP. Ndryshimet fonologjike midis dy gjuhëve: shqip dhe sumeriane, janë shumë të pakta, shpesh inekzistente. Gjuha sumeriane mendohet se është aglutinative ose me fjalë që formohen nga bashkimi i fjalëve më të thjeshta, pra nuk pranohet që ajo të jetë e lidhur me grupin indoeuropian. Por?!...



Nga studimi i përkthimeve të shkrimeve sumere në anglisht rezulton se nga leksiku prej afër 700 fjalësh, që në fakt janë shprehje dhe fjali, të gjuhës sumeriane, të standartizuara deri më sot në fjalorët sumerian-english, të paktën 30-35% zbërthehen në fjalë shqip apo lexohen thjesht SHQIP, edhe me shqipen e sotme, kryesisht me dialektet gegë, por ka raste edhe atë toskë. Ndarja e të ashtuquajturave “fjalë”, në fakt shprehje apo fjali sumeriane, në fjalë më të thjeshta shqipe vërteton se gjuha sumeriane është aglutinative, por njëkohësisht është edhe indoevropiane, sepse zbërthehet apo është e barabartë me shqipen. Në këta fjalorë sumerian-anglisht mund të ketë edhe përzierje me gjuhën e mëvonshme akkadiane e babilonase, duke i konsideruar si vazhdim të asaj sumere, kjo sepse akkadët dhe babilonasit vazhduan të përdorin shkrimin kuneiform.



Prezenca e shqipes është plotësisht e dukshme në të gjitha pjesët e kulturës materiale e shpirtërore të shkruar në pllakat shumere, si në astronomi e astrologji, në toponime dhe emra zotash, gjysmëzotash, mbretërish e prijësish, në emërtime objektesh, pajisjesh, në fjalë të përdorimit të përditshëm, përfshirë emra, folje, ndajfolje, nyja etj. Pas konsiderimit edhe të metodave krahasimore të pranuara botërisht, rezulton se gjuha dhe identiteti shqiptar shtrihen dhe e kanë zanafillën në Shum.er, në kulturën më të vjetër të botës, midis 13000-2300 vjet BC.





Le të analizojmë tani provat e përmendura më sipër:



1.“Nefilim” = “Në fillim”.



Do të flasim më tepër për të, sepse dihet se ajo përdoret tepër shpesh në të folurin e përditshëm. Vini re se Zecharia Zitçin e ka përkthyer nga hebraishtja e vjetër “Nefilim” = “ata që u rrëzuan”.



Në fakt, zbulimi është bërë jo duke analizuar studimet apo librat e Zitçin, por duke krahasuar versionet shqip dhe anglisht të Biblës të botuara në vitin 2005 e që përputhen edhe me botime të tjera të saj.



Ju lutem lexoni paragrafin përkatës të Biblës në shqip e anglisht si dhe shpjegimin që vijon:



5:32 Dhe Noeja u bë pesëqind vjeç. Pastaj Noesë i lindi Semi (Shem), Kami (Ham), dhe Jafeti (Ja pheth).



6. Tani njerëzit nisën të shtoheshin mbi faqen e tokës dhe u lindën bija. 2. bijtë e Perëndisë (engjëjt) filluan të vinin re që bijat e njerëzve ishin të bukura. Kështu, nisën të merrnin për gra të gjitha ato që zgjodhën.... 4. Nefilim-ë kishte në tokë në ato ditë, madje dhe më pas, kohë kur bijtë e Perëndisë patën marrëdhënie me bijat e njerëzve dhe ato u lindën bij. Ata ishin të fuqishmit e kohëve të lashta, (Herkuli etj.), burra me famë.



I njëjti paragraph i Biblës në anglisht është si vijon:



6.1 Now it came about that when men started to grow in numbers on the surface of the ground and daughters were born to them. 2. then the sons of the God began to notice the daughters of men that they were good-looking; and they went taking wives for themselves, namely, all whom they chose....



4. The Nephi-lim proved to be in the earth in those days, and also after that, when the sons of the God continued to have relations with the daughters of men and they bore sons to them, they were the mighty ones who were of old, the men of fame.





Tani lexoni me vëmendje shpjegimin e mëposhtëm:



Dihet se në çdo shkrim apo gojëdhanë që përkthehet në një gjuhë tjetër, emrat dhe toponimet, normalisht, nuk ndryshohen nga përkthyesi, mbeten në gjuhën origjinale. Në rastin e tregimeve Biblike, për ta kuptuar duhet të dimë se asokohe "emri" ishte një fjalë apo shprehje që tregonte cilësitë e personit apo të vendit që emërtonte. Aty flitet për fillimin e njerëzimit, koha kur engjëjt (ndoshta bijtë e "vizitorëve nga kozmosi"/ Zotave) pëlqyen gratë e tokës dhe fryti i lidhjes së tyre ishin gjigantët apo të famshmit e kohës së fillimit. Duke e analizuar me kujdes këtë paragraf të Biblës, kuptojmë se “Nefilim” në fakt nuk janë vetë gjigantët, po nefilimët ishin prezent në tokë para e pas kohës së gjigantëve. Sipas Z. Zitçin “Nefilim” ishin zotat e parë që erdhën në planetin Tokë, ata që krijuan njeriun e sotëm, “Homo Sapiens”, dhe i mësuan atij gjithçka, ndoshta edhe cilësinë bazë njerëzore, të folurën - në gjuhën e tyre. Ndoshta “gjigantët”, për ekzistencën e të cilëve ka edhe gjetje të freskëta arkeologjike në Indi, u shërbyen nefilimëve për ndërtimin e piramidave të Egjiptit, që sot mendohet se janë ndërtuar rreth 10450 vjet para Krishtit. Përmendim këtu se edhe shkrimi egjiptian i vjetër duket të jetë bazuar në gjuhën shqipe, germat egjiptiane janë germat e para të fjalëve përkatëse nga gjuha shqipe. Ato germa janë vizatime simbolike të objekteve, emërtimet e të cilave vetëm në shqip e kanë germën e parë të njëjtë me simbolin/germën përkatëse të alfabetit egjiptian, si p.sh. germa “D” paraqitet në alfabetin egjiptian me një skicë të pëllëmbës, dorës, pra D-dora etj.



Përfundimisht, rezulton se shprehja "Nefilim / Në fillim" lidhet plotësisht me brendinë e paragrafit 6:4 të “Zanafillës” dhe është thjesht "SHQIP", shihni fjalorin e gjuhës shqipe me rrënjën “fil” (filiz, fill, filloj, fillim, zanafillë, etj).



Shpjegimi i mësipërm është shumë më logjik se ai që jepet në përkthimin shqip nga anglishtja të këtij paragrafi të Biblës, që e shpjegon fjalën "Nefilim", nga hebraishtja e vjetër me fjalën "rrëzues", që nuk ka asnjë lidhje me brendinë e atij paragrafi dhe as me pjesën tjetër të tregimeve Biblike.



Fjala "në fillim" ka mbetur në gjuhën origjinale- SHQIPE,- sepse nuk është kuptuar lidhja e saj me brendinë e paragrafit, duke mbetur e papërkthyer.



2. “Malakhim” = Mallkim, - në zanafilla 18:20, 19:12, – paralajmërimi i zotit për shkatërrimin e Sodomës dhe Gomorës. Kjo fjalë mund të jetë formuar nga dy fjalët shqipe “mal” dhe “ikim”, duke shpjeguar edhe etimologjinë e fjalës “mallkim”, që do të thotë “të ikësh në mal”, larg nga e keqja, dhe dihet se “mal” dhe “ik” apo “hik” janë thjesht shqip. Kjo fjalë është përkthyer në versionet e ndryshme të Biblës si “paralajmërim”. Zecharia Zitçin, thotë se në hebraishten e vjetër fjala “Malakhim” do të thotë “të dërguar” (engjëjt, të dërguarit e Zotit), por ky kuptim nuk ka lidhje të drejtpërdrejtë logjike në ata paragrafë dhe përkthyesit e kanë zëvendësuar me fjalën “paralajmërim” dhe e kanë hequr fare këtë fjalë në mjaft raste. Kuptimi shqip “Mallkim” është plotësisht i lidhur me logjikën e ngjarjeve në ata paragrafë dhe shumë afër me kuptimin e fjalës “paralajmërim”.



Etimologjia “mal ikim” e fjalës “mallkim” na vjen në ndihmë për vërtetimin e shpërnguljes së sumereve “larg nga e keqja” drejt zonave më të sigurta e të mbrojtura malore, dhe njëkohësisht konfirmon tezën e dyndjeve Indo-Europiane. Në këtë logjikë mund të konfirmohet se etimologjia e emrit “Pellazg” vjen nga “Pe Larg”. Pe-Largët ishin popullsia paraiilire që erdhi nga vendi i shumerëve rreth mesit të mijëvjeçarit të tretë BC, pas shkatërrimit të kulturës shumere.



Arrijmë kështu në vargun plot muzikalitet:



Nephilim/Në fillim sumerianë, pastaj pelazgë/pelargë, më pas ilirë e arbër, e sot SHQIPTARË



3. Etimologji e disa fjalëve e shprehjeve shumere, ku janë zgjedhur ato më të kuptueshmet dhe nga fusha të ndryshme të kulturës. Leksiku i plotë e i përpunuar sipas kërkesave të metodologjisë krahasuese gjuhësore do të botohet së shpejti:





SUMER/SHUMER = Shum Erë



KI = Ki = Ky, dheu, planeti Tokë



KIENGIR = Ki e Ngir = tokë e ngirë, e nginjur, tokë e begatë, e quanin vetë sumerianët



EDIN (Eden) = E din, ka dituri. Kujtoni pemën e dijes në kopshtin e Edenit



NIBIRU/NIBIRA = Ni Bir a = Planeti i 12-të (Z.Zitçin e përkthen “a son”)



KINGU= Ki nguc = Ky ngjitur/nguc, Hëna



ANNUNAKI = Arnun a ki = ardhun a ki



ENGIZ = E ngiz = e ngjiz, gatuaj



KASHI = Ka shi, bën shshsh…= Birra



KUR = Mal, Gur



MA = Ma = Mban, mjet transporti



ME = Me = (me) vegël, mjet



MAGUR = Ma Gur = anije transport minerali (gurësh)



NARU = Na ruan, na kujton, neron/nderon = Memorial



ESERU = E she e ru = burgos



KASADU =Ka sa du = u mbush, arriti



KURNUGIA = "Gur në gji a" = minierë



KURNUGIA = Kur nuk ja = kurrë nuk kthehet



KIINDAR = Ki i ndar = dhe/tokë e ndarë, plasaritje



KAGAL/ABULLU= Ka kalim ose a mbyllur = Porta



EMUQA = E Muqa, E mujta



DAKU = Gjaku = gjaku, ekzekutoj, vras (sipas fjalorëve Sumerian-English)



HURASAM = MASARUH = Masa a Rujt = para, lek



NISILIMZAKARU = Ni Qilim Za Ka Ru = një qëllim fjalë ka rujt = Betim



DIMTU = Dimtu = dëmtuar



KUNUKUM = Ku nuk um (humb) = mbyll hermetikisht, vulos



IZZAKKARA= I Za ka ra = një fjalë ka dalë = thonë, thuhet



RIKISTU = Ri Kishtu = e lemë kështu = marrëveshje



EPESU = E peshoj = e trajtoj, e diskutoj, e vlerësoj



MASKIM = Ma shkrim = shkrues, inspektor



ISHTAR, ESHDAR, ASTARTE = Ishte Ar, Esht Ar, Asht e Arte = emra të Afërditës



BABBAR = Ba Bardh = Zot i drejtësisë, zbardh, ndriçon, sqaron, vendos



EBABBAR = E Babbar = e Babbar-it = (tempulli, shtëpia) e Babardh-it



SIPPAR = Si i Par / Sipër = qytet kryesor (si i parë) në Shumer



Zbërthimet etimologjike të mësipërme janë bërë sipas fjalorëve sumerian-anglisht të standardizuar, pra të pranuar botërisht. Pjesërisht janë zbërthime me mbështetje historiko-logjike që nuk gjenden në ata fjalorë. Të bën përshtypje se sumerologjia botërore (sumerologjia shqiptare çuditërisht nuk ka ekzistuar deri më sot) në asnjë rast nuk ka marrë në studim ndonjë lidhje të shqipes me gjuhën sumeriane. Shpresoj që tani e tutje të rritet vëmendja në këtë drejtim këtu në Shqipëri, sepse realisht do të duhet një punë mjaft e madhe që këto përfundime të kuptohen e të pranohen nga sumerologët e huaj, sepse kjo gjë që do të sillte mjaft ndryshime në gjuhësinë botërore e cila ka sot një histori rreth 150-200-vjeçare.



Pra, shqipja është vërtet gjuha e fillimit, gjuha e nefilimëve.

Ndoshta me shqipen do të lexohen saktë edhe shkrimet apo sekretet e vjetra, për të cilat interesi po shtohet çdo ditë e më tepër në të gjithë botën. Le ta kenë shqiptarët meritën e zbulimit të tyre. Të dish do të thotë “të kesh fuqi”.



... Dhe qëndron më tepër se aktuale thirrja e rilindësit të madh A. Z. Çajupi:



Shqipëtar mos rri, po duku, shqipëtar!



Zoti e ka bekuar shqipen dhe Shqipërinë, e vërteta vonon, por nuk harron...

http://a6.sphotos.ak.fbcdn.net/hphotos-ak-ash4/226561_188028754577187_108658209180909_454448_7733089_n.jpghttp://a4.sphotos.ak.fbcdn.net/hphotos-ak-snc6/231190_188028767910519_108658209180909_454449_4736532_n.jpg

Ne nuk jemi bijt e zotit El siraxh, por ne jemi zbuluesit(krijuesit) e zotërave që nga fillimi i kësaj jete... Zotërat janë pjellë e jona bashkë me gjuhën dhe simbolet e para të komunikimit njerëzorë. Sado që të të mos pëlqej kjo "përrallë" dhe "bull shit" siç po thon disa, gjuha e jonë është fakti më real i themelimit dhe ndërtimit të strukturës së këtij zingjiri gjuhësh të ardhëshme me mijëra vjet më vonë, dhe të cilat tani po mundohen që ta injorojnë themeluesin e tyre që është gjuha dhe truri i jonë gjenetikë. Përse në asnjë gjuhë tjetër nuk mund të përkthehet kjo gjuhë sumerjane pos të tones atëherë? Përse as grekët e as latinët nuk mund të arsyetojnë bazën e fjalëve të gjuhëve të tyre, e me tonen shumë lehtë? Mendoni mirë para se të flisni për të keqin e vet gjuhes suaj të thuash se kjo po ju jep kënaqësi.
Kjo gjuh sa interesante por nji dhe fenomen...!