Gazeta Shqiptari në 120 vjetorin e saj (1888-2008)

Baki Ymeri (Bukuresht)Në armatën e shtypit, çdonjëri ka nevojë për miq, njësoj siç çdo gjeneral ka nevojë për ushtarë. Të jesh pronar i një gazete, don të thotë të bëhesh një personalitet. Shfrytëzon përvojën tënde dhe inteligjencinë e të tjerëve, flijon kohën, shëndetin dhe paratë, zgjeron horizontin e njohurive dhe rrjetin e miqësisë, inauguron mendimet tua, fshikullon ligësinë, matrapazllëkun dhe padrejtësitë, nxjerr në pah dritën e së vërtetës. Duaj që të mundesh dhe ndritu që të jesh! - na porosit Bibla e Shenjtë. Dashuria dhe dituria e vërtisin botën, ndërsa shtypi është pushtet për përvetësimin e saj. Nuk ka asgjë në botë që të çarmatos më shumë se sa mendimi që përmban mirësi. Letra e Florinjtë (me afirmimin e mirësisë), dhe Letra e Zezë (me demaskimin e ligësisë), janë dy shtyllat e faqes së parë të gazetës së parë të Shoqërisë së parë shqiptare të shqiptarëve të Rumanisë „Drita” (Lumina). Gazeta mban titullin Shqiptari (Albanezul) (1888/1903), një tribunë e shqiptarizmit të mbrujtur me dashuri ndaj kombit dhe atdheut. Themelues dhe drejtor i saj është patrioti korçar, Nikolla Naço (1847/1913). Në ballë të gazetës së tij figurojnë 6 vargje të shkëputura nga Bibla e Shenjtë: Godit të të hapin/ Thirë të të digjojnë/ Kërko të të japin/ Ndritu që të jesh/ Duaj që të mundesh/ Puno që të kesh.

Misioni elementar i Shqiptarit, është përforcimi i lidhjeve shqiptare me popullin rumun. Rumania, sipas Shqiptarit, “është vendi më mikpritës nga gjithë Orienti, atdheu i përparimit dhe i të gjitha lirive”. Misioni i Shqiptarit të Naços është patriotik dhe fisnik: ngritja e kulturës dhe e arsimit, zgjimi i ndjenjave kombëtare, botimi i teksteve shkollore për shkollat e para që hapeshin njëra pas tjetrës në Shqipëri. Në artikullin "Ç'duam dhe ç' kërkojmë", jepet programi i gazetës, që, de facto, ishte programi i Shoqërisë Drita, dhe ai qëndron në: „Futja e gjuhës amtare në shkolla dhe kishë, Themelimi i shoqërive dhe shkollave Shqiptare, Zhvillimi i gjuhës, historisë dhe letërsisë nacionale, Botimi i librave, revistave dhe gazetave shqipe për të përhapur dritë dhe kulturë ndër popullin shqiptar". Në vazhdim lansohet një apel që në të vërtetë është njëfarë manifesti sipas të cilit "gjithë shqiptarët, nga të gjitha anët e botës, pa dallim feje e fisi, duhet të ngritemi, të kontribuojmë me punë, me pasuri, me fjalë, me mendje e me zemër, dhe në momentin e duhur, madje edhe me jetën, për çlirimin e kombit shqiptar." Shohim pra se ata që i fajësonin redaktorët e gazetës Drita të Brailës për "gjëra politike", ata vetë vënë në njëfarë detyrimi, përdorimin, në rast nevoje, madje edhe të luftës së armatosur. Për Shqiptarin e Bukureshtit shkruajnë Lasgush Poradeci, Vani Burda, Vehbi Bala, Ismet Dërmaku, Elida Petoshati, Catalina Vatasescu etj.

Porta osmane ishte më tolerante se inkuizicioni serbo/bizantin
Edhepse gazeta ka preokupime permanente lidhur me aktivitetin e shoqërisë Drita, historiografia shqiptare konstaton se duke u bazuar në proces/ verbalet e mbledhjeve, duke botuar lajme të panumërta për organizimin e shoqërive kulturore shqiptare nga të gjitha anët, duke u sjellur lëvdata atyre që merreshin me gjuhën dhe letërsinë shqipe, me disa theksime të dukshhme të luftës për përfitimin e të drejtave të popullit shqiptar, megjithatë, përmes leximit të artikujve të saj, që në shikim të parë, përfitohet përshtypja se gazeta ka një orientim filoosman për shkak të qëndrimeve të matura ndaj portës së Lartë. Kështu theksojnë udhëheqsit e shoqërisë, me dëshirën e tyre për t'i mbrojtur anëtarët e saj nga çfarëdoqoftë represaljesh, duke llogaritur se kështu do të mund të zhvillojnë një punë të dobishme për çështjen shqiptare. Ata insistonin të përfitojnë vullnetin dhe proteksionin e sulltanit, duke e shpallur për patron të shoqërisë, apo duke e zgjedhur ndër anëtarë nderi disa përfaqsues të qeverisë osmane, si për shembull Fahrudin Beun, ambasadorin e Turqisë në Bukuresht. Tek e fundit, as që ka nevojë të krijojmë alergji ndaj turqve që ishin më tolerantë se sa serbët dhe grekët që kanë zhvilluar gjenocid kundër etnsit shqiptar dhe arumun, në Dardani dhe Çamëri. Për të rrëshqitur nga tema, ngjitemi mbi një porosi të shenjtë: që Qeveria e Kosovës në bashkëveprim me faktorin nndërkombëtar, të konvokojë debat parlamentar për zëvendësimin e termit Kosovë me termin Dardani, një emër që krijon edmirim në botë, ngase kujtdo që ia përmend këndejpari fjalën Kosovë, i rrënqethen flokët kur i kujtohen masakrat barbare që kanë zhivilluar serbët në këtë zonë.

Me të gjitha qëndrimet e tij të papërmbajtura dhe nganjëherë kontradiktore, ai do të rradhitet ndër patriotët më të rëndësishëm shqiptarë në territorin e Rumanisë, duke u mbetur besnik idealeve të veta, deri në mbarim të jetës, në vitin l913, kur u shua si pasojë e kancerit në hundë. Redaksia dhe administrata e kësaj gazete gjendej në Bukuresht, në Rrugën e Dritës (Strada Luminei, numër l). Botimi është i përjavshëm, por i një kohëzgjatje të shkurtë, ngase pas 4 numrave, do të ndërpresë ekzistencën, numri i fundit i kësaj serie duke qenë nr.4, i 15 shkurtit të vitit l899. Pas një ndërprerjeje katërvjeçare, sipas hulutmive shkencore në Bibliotekën e Akademisë, prof. Xhelku Maksuti konstaton se gazeta Shqiptari, kësaj rradhe nën titullin L’Albanais, do të dalë në një seri të re, në serinë e tretë, në vitin l903, si e përjavshme, dhe atë në 6 faqe të (formatit 30/45 cm.), me artikuj në gjuhët shqipe, rumanishte dhe frëngjishte. Por, as kjo seri nuk do të zgjasë shumë, duke u botuar vetëm 11 numra. Redaksia dhe administrata gjendeshin në Rrugën Amzei 26, në Bukuresht, duke patur për drejtor Nikolla Naçon. Duke rruajtur po të njëjtën linjë të orientimit, me tendenca filo-osmane, në numrin 1, të 8 qershorit, 1903, në faqen e parë, në kuadrin e artikullit "Në adresë të lexuesit", thuhet: "Gazeta Shqiptari e rifillon, me numrin e sotëm, botimin e saj.

Dhelpra e Ballkanit dhe Kosova në faqet e gazetës Shqiptari
Kjo tribunë besnike interesave shqiptare, e botuar për herë të parë më l888-l889, dhe pastaj për një kohë të shkurtë më 1899 dhe 1903, përjeton një jetë të re, pas një ndërprerjeje të gjatë, dhe atë si pasojë e disa rrethanave të trishtme e të rënda, që zhivohen sot në Siujdhesën Ballkanike”. Në numrin e parë të vitit 1903, botohen vargjet e Pashko Vasës (1825-1892). Numrat e ardhshëm mbajnë artikuj si: “Shqiptarët dhe reformat”, “Apel drejtuar shqiptarëve”, “Rumania në Ballkan”, etj., të cilat në të vërtetë rrahin çështje të situatës aktuale, ekzistente në atë periudhë, duke milituar për një bashkim të gjithëmbarshëm të kombit shqiptar. Gazeta Shqiptari gëzoi popullaritet në kohën e saj, sa në rradhën e shqiptarëve, po aq edhe në atë të opinionit publik rumun dhe të huaj, përmes faktit se tërhiqte vëmendjen mbi disa çështje të rëndësishme, aktuale, duke patur si synim, aq sa kishte mundësi, t'i bashkojë në një front të vetëm, krejt shqiptarët, t'i mobilizojë të gjitha forcat e mundshme lidhur me përkrahjen e kauzës shqiptare. Xh. Maksuti dhe I. Dërmaku, konstatojnë se Shqiptari arriti të tërheqë në anën e saj edhe një serë personalitetesh rumune, disa figura të shquara të jetës politike dhe kulturo-shkencore, t'ua përmbajë interesat madje edhe të marrin pjesë në aktivitetin e udhëhequr nga Shoqëria Drita, organ shtypi i së cilës ishte.

Vlen të theksohet në këtë kontekst fakti se Shqiptari i Naços ka botuar disa artikuj edhe për Kosovën, duke e konsideruar Serbinë si Dhelpra e Ballkanit (nr.25/1889). Serbët e pranojnë vetë se nuk kanë kulturë, se nuk marrin vesh nga të drejtat e njeriut, se dinë vetëm dy gjëra: të këndojnë dhe të luftojnë. Njëri ndër ta din të shkruajë edhe vjersha, spiuni i Millosheviqit, ish/sekretar i shoqatës së shkrimtarëve serbë, vllahu i shitur, poeti Adam Puslojiç, korespondent i Akademisë Rumune, pjesëmarrës në protestat proruse e proserbe të Mitrovicës, kundër Kosovës dhe forcave ndërkomëtare të NATO-s dhe UNMIK-ut (2008). Edhe rromët dinë të këndojnë, por disa më kot e kanë, derisa u bënë instrument i shtrigave të Beogradit për plaçkitje monstruoze në Kosovë (1999). E kujt ishte Kosova para 119 vitesh, sipas Shqiptarit të Bukureshtit? Përgjigjen e gjeni në versionin shqip (Kosova), që u botua krahas variantës rumune (Cossova) në numrin 24 të vitit 1889:

Falë inisiativës së prof.dr. Xhelku Maksutit, historian rumun me mprekardhje shqiptare, 90 vjet pas botimit të numrit të fundit të Shqiptarit të Naços, në gusht të vitit 1993, del seria e re e kësaj tribune të dashur, me të njëjtin emër: Albanezul/Shqiptari, duke patur më vonë si pikëmbështetje të botimit, përkrahjen financiare të Qeverisë rumune, përkrahje e cila u ndërpre gjatë vitit 2001 si pasojë e shpifjeve publicistike të serbofilit Razvan Voncu dhe intrigave djallëzore të një klani merkantelist, i përbërë nga dy shqiptarë të shitur, një pseudo/mik i Kadaresë dhe një deputete jo/shqiptare e „minoritetit” shqiptar (Oana Manolescu). Kontributi i Shqiptarit të Xhelku Maksutit për afirmimin e Kosovës dhe kulturës shqiptare në Rumani është i hatashëm. Në kuadrin e artikullit Shtëpia jonë në gjerësinë e shpirtit stërgjyshor, poeti dhe eseisti rumun, Mihai Antonescu, thekson faktin se revista Albanezul tubon në faqet e saj emra të njohur përnga shpirtgjrësia dhe prestigji i letërsive tona bashkëkohore. (Viata de pretutindeni, nr. 1-7, Arad, 2007). Deri në vitin 2005 revista doli në sajë të sponsorizmit të Xhemile Susliut, me prejardhje fisnike nga Liseci i Tetovës, duke patur për kryeredaktor z. Luan Topçiu, ndërsa që nga viti 2005, Shqiptari e sheh dritën e botimit të shtypur dhe elektronik, në sajë të pregaditjes, kontributeve vullnetare dhe udhëheqjes së autorit të këtij shkrimi (B.Y.).

Sllavizmi vjen në Kosovë me qibritin në xhep
(Fagment nga artikulli Kosova, Shqiptari, nr. 14/1889)