GJIROKASTRA- LETËRSI- "PEGASI" INTERVISTË

Këtë e tregoi më së miri takimi i Gjirokastrës dhe që për të është shkruar në shumë revista, gazeta letrae në disa vende.
Ne biseduam me drejtuesit e Shoqatës duke nxjerrë në pah mendimet tona, paçka se ata i ndërtojnë vetë politikat e prezantimit dhe të programimit. Para zhvillimit të takimit të Shkupit “TAKIM NËN RRAP” i shfaqëm disa nga mendimet tona. Ne vijojmë të lexojmë “kreaturën ” e autorëve shqiptarë të Maqedonisë, që na dhuruan librat. Mëshimi drejt një letërsie të pjekur në shumë pjesëmarrës duhet një obligim në të ardhmen. Pa luajtur rolin e kritizerit, por duke shfaqur mendime të lira dhe ushqyese Kryesia e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptarë në Shkup bën zgjedhjen e saj, i prejardhur nga ndjesi vetiake.

Letërsia ka shkuar shumë para, që për këtë punohet gjallë edhe në Shkup me një panel përfaqësuesish të mirëfilltë, por duhet të bëjmë kujdes dhe kjo tregon se shumë pak informacion “deperton” tek krijuesit shqiptarë të Maqedonisë (ky konstatim me atë brumë që u server) në lidhje me ecurinë e letërsisë botërore dhe kjo i lë hapësirë mendimit mediokër se letërsia shqiptare nuk i afrohet asaj evropiane që është absurditet i plotë dhe i pabazuar në realitet.
Letërsia kërkon kritikët e saj ... Duhet hequr dorë nga “emrat” pankartë, që e kanë të zorshme t’i heqin nga “bordurat”. Ne biseduam me shumë prej syresh dhe zbuluam vakumin që ndjehet. Çmimet e dhëna duhet të mendohen mirë në ritmin dhe aspektin meritues, se dëmtohet mandej letërsia dhe denigrohen të talentuarit.
Ne i falënderuam miqtë tanë për pritjen dhe kemi mbetemi në shpresë se, në të ardhmen do të zhvillohen veprimtari me nerv, me panoramë më ndryshuese, më të pjekur dhe cilësore dhe në të mirë të letërsisë shqiptare, duke ndryshuar konceptimin dhe pjesëmarrjen.

Është koha e selektimit dhe e dukurisë së mendimit me të vërtetë letrar dhe e unifikimit letrar si dhe e shkëmbimit universal të vlerave të vërteta shqiptare, ndaj flitet çiltër në këto raste.
Ne vitin 2009 kemi marrë pjesë dhe në veprimtari të tjera me pjesëmarrje qoftë direkte prezente, por edhe me kumte e referenca. Kjo ka shtuar dhe rritur autoritetin e Lidhjes sonë.
6. A mund të privatizohen poetët, si dikur, kur kryeoborrtarët i mbanin në pallate?
Kjo është pyetje e mençur.
E keni fjalën për poetët e vërtetë?… Në rast se e keni fjalën për ata, do të përgjigjesha fare shkurt, me një krijim po timin nga vepra “Krizantemë” (Lulebardhë verdhë e vjeshtës, e cila ka hajk paradoksal dhe është përgatitur për botim)

Kush mund t’i privatizojë poetët?/ Luan vendit ndërgjegja e tyre,...Privatizimi: një kështjellë me konstrukt rëre…
7. Shpesh thuhet se Letërsia shqipe duhet të njohë atë moderne dhe se kemi shumë punë për t’u bërë për t’u ngritur në nivele. Cili është këndvështrimi juaj në këtë trajtesë…
Ka rëndësi që ne konkurrojmë dhe përpjekja është intesive. Dhe konkurrimi është individual, dëshira e çdo krijuesi, dhe e grupuar. Por ende nuk kemi pasur ndonjë ”ekplozicion” të individualizuar, paçka se talenti dhe i këtij niveli nuk na mungon. Duhet të evidentoj faktin kokëfortë. Letërsia e rangut është ajo, që shkruhet në realitete të dhimbshme, ku betejat e individëve janë disa akte me shumë skena, inskenime dhe mikroskena, që janë edhe të padukshme.(Mos na lëntë dhimbja pa dhimbjen!) Dhe këto realitete, që përshkruhen me mjaft zemër dhe shpirt janë triumfale. Po të sjellin nëpërmend ecjet poetike apo shkrimore të shkrimtarëve dhe poetëve më të mëdhenj të kohërave janë pikërisht këta, që e tejkaluan kohën duke vrarë mendjen, duke operuar në salla operacionale, të ngritura e pse jo bindshëm dhe plot kontraste në jetën realistike.
Është e lehtë të imitosh se ç’kanë shkruar të tjerët dhe të hysh në këto linja, po është tepër vështirë të krijosh fizionomi letrare dhe individualitet madhor. Shpesh përdoret rëndom në mendime kritike se aks krijues ka individualitet, origjinalitet, por kjo nuk ka baza të themelta. Ballafaqimi shkrimor është ai që flet realisht. Një kontribut në këtë drejtim jep media e shkruar, por edhe ajo elektronike…
Nuk ekziston e moralshmja për të prezantuar letërsinë me vlerë, por hera – herës shfaqet në ekranizime “letërsia belbake” e belbët, e “paguar”, pa nerv, rakitike. Është e çuditshme që këto gabime bëjmë të gjithë… Thuhet aks krijues ka shkruar një libër të bukur, por, kur futesh në të, s’guxon as ta shfletosh deri te faqja e dytë…
Doja ta përfundoja këtë pyetje me një poezi, po timen të botuar te “Astma e lindur”
Boshimi i pompuar s’e kupton stërkëmbthin e inatosur/ në një prirje inteligjente.../ Vrapon , por i priten këmbët nga fryrjet, / astma e lindur dhe këputjet.
Kjo ilustron dhe disa nga pyetjet e para të kësaj interviste.
Mendoj se ëndrrat nuk duhet t’i lëmë të përgjumura, ndaj duhet të impulsojmë aktet letrare...
Në një poezi “fantazoj”: “Hata e përgjumur, / ëndrrat lozin në akte gjumi,/ kur arrin Finalja:/ “Ëndrra humbi...”

8. Sipas informimit tonë ju keni zhvilluar një kontaktim me talentet e reja shqiptare në botë dhe po u jepni përparësi këtyre talenteve duke harmonizuar elementët letrarë dhe duke evidentuar vlerat prezente, a mund të na shpalosni diçka në lidhje me këtë punë të gjallë e serioze…

Të talentuarit nuk komandohen dot, sikundër veprohej më parë, por afrohen me përzemërsi, me vlerësim dhe duke u dhënë vendin që u takon atyre që janë më të talentuar, por edhe atyre që i vlerësojnë ata. Duhet thënë se të patalentuarit gjithmonë lëshojnë “frazime”, tundojnë në sensin negativ ndaj të përparuarve… Ne, duke u ndeshur me mentalitete të tilla përdorëm një strategji hulumtuese mjaft dinamike. Hymë në kontakte me krijuesit, kudo ku janë dhe plot mbushëmendësi arritëm të tregojmë, të publikojmë vlerat tona dhe se në përbashkësi mund të tentojmë të arrijmë gjithçka. Me tolerim dhe përsiatje, me reflektim dhe evidentim u arrit që sot të bëhet një rritje më e madhe e gjeografikimit krijues shqiptar. Elementë të tillë me nivel si Miradije Ramiqi Prishtinë, Klara Buda në Francë, Lediana Paja në SHBA, Shqiponja Duro Belgjikë, Lediana Kapaj Paris, Adelina Dardha SHBA, Xhemajl Rudi Zvicër, Zana Pira Prishtinë e të tjerë mund të bukurojnë letërsinë tonë moderne. Kam folur edhe në intervistën e parë për këtë problem

dhe nuk dua të zgjatem më tej këtu. Pasi edhe sipërmarrje në organizacione të tilla, siç është rasti ynë i tanishëm Simpoziumi, ka një nga objeksionet e veta: Talentet, që janë kryefjala e gjithçkaje. Telentet, tashmë, kanë edhe një veti tjetër: E zbulojnë vetë talentin e tyre me talent.

9. Na intereson të kemi një informim më të mirë për rolin. që luan mendimi kritik në lëvizjen drej mirëfillsisë së letërsisë.

Pa dyshimin më të vogël mendimi kritik, tashmë po hedh hapa dhe po krijon konturin, që ne kërkojmë. Shpesh herë mendim kritik është trajtuar edhe për mendimet që jepen në hyrësi apo në fund të librave, apo për vlerësimet, që bëhen në shtypin periodik. Lartësi mendimore kanë revistat apo gazetat letrare, të cilat kanë tërhequr profesionalizmin. Mund të përmend revista të tilla prestigjioze si “ANTEREM”, “POMEZIA NOTIZIA” në Itali me të cilat ne kemi lidhësi, po kështu revista “KELENO” në Greqi apo dhe të tjera, të cilat bëjnë një punë të kujdesshme në këtë aspekt.

Në thelb mendimi kritik është pasuruar nga të pasurit në mendime, të cilët ngulmojnë për të krijuar një ardhmëri të tij, por larg recetativizmit e servirjes apo “përdorimit” të “tabletave” kritike. Në këtë kontekst ka mjaft kritika në formë analitike, të cilat japin kontribut. Rrymëzimet letrare tashmë duket sikur shpleksin, apo “përçdunojnë” mendimin kritik, përkundrazi ato rritin aftësinë dhe krijojnë lirinë në të shkruar, përshkruar e operuar… Është i pranishëm mendimi kritik, pasi çdo libër, që del në publikim, shoqërohet me mendim kritik të më të përvijueshmëve në këtë linjë. Kështu është vepruar edhe me librat e lidhjes sonë, të publikuara. Madje, ky mendim kritik është hapësirëgjerë dhe shumëgjuhëfolës. Kjo ka rritur “autoritetin” e mendimit kritik. Tërheqja e mendimit kritik nga Mali i Zi si Anton Gojçaj, nga Shkupi të kritikëve tashmë të profilizuar si: Remzi Salihu, Rami Kamberi e tjerë, apo nga Kosova të Flori Bruqit, nga Shqipëria të Josif Papagjonit, Vullnet Matos, Sokrat Habilajt e ndonjë tjetri, të cilët në Simpozium kanë analitika dhe mendime kritike për vepra të autorëve të ndryshëm, apo dhe tërheqja e mendimit kritik për vepra të pegaistëve nga poetë, shkrimtarë, studiuesë të vendeve të ndryshme si: Nadia Cella Pop Rumani, Tito Cauchi e Antonella Mosela, Angelo Manita Itali; Haada Sendo Mongoli; Panajota Zaloni, Vasiliki Kalahani, Zaharula Gaitanaki, Elefteria Kapardheli, Iro Aleksandhraki, Leta Kucohera Greqi, Florentin Scamarache SHBA, Patrich Sammut Maltë, K.K. Skrivastava Indi e tjerë, ka rritur shtrirjen, por edhe autoritetin e mendimit kritik botëror, i cili është prezent edhe në Simpoziumin tonë Ndërkombëtar me objektin e përcaktuar tashmë “Magjia e Përkthimit”.

10. Ndodhemi para një evenimenti letrar, i treti i këtij lloji radhazi i Lidhjes
Në vitin 2010 në muajin prill, fill pas kremtimit të Pashkëve të mëdha, do të vijojë veprimtaria jonë “MUZA POETIKE PEGASI 2010” me një simpozium tjetër me objekt “Magjia e përkthimit”, ku do të marrin pjesë krijues të selektuar dhe me kontribut në letërsi nga disa vende. Për këtë eveniment ka filluar një punë serioze për objektin, me përkthimet e realizuara në disa gjuhë. Ndaj kemi kërkuar edhe pjesëmarrje me libra të përkthyera në gjuhë të huaja në gjuhët anglisht, italisht e tjera. Kjo do të jetë edhe kushti i takimit dhe i pjesëmarrjes në këtë Simpozium, ku do të diskutohet, referohet, kumtohet dhe paraqitet për objektin.

Përgatitjet kanë qyshkur që kanë filluar. Duke u ndriçuar tashmë edhe nga përvojat tona. Është Simpoziumi i tretë, i cili i kalon përmasat e Simpoziumit, jo vetëm në pjesëmarrje, por edhe në shtrirje gjeografike. Tentohet që ky Simpozium të tregojë vlera të mëdha, të prezantojë traditën letrare në Shqipëri me përfaqësuesit më me zë në saj, duke filluar nga Ismail Kadare në Gjirokastër e duke vijuar me figura të tjera madhore në qytetet e tjera, ku do të zhvillohen ”seanca“ poetike. Në tërësi skena kryesore e interpretimit këtë radhë është përsëri Gjirokastra, shtohet edhe Tirana, por “aktrime poetike dhe seanca kumtimesh jo vetëm nga letërsia shqiptare, ajo pegasiane, por edhe botërore do të ”luhen” në Sarandë, Vlorë, Fier, ku përgatitjen janë mjaft serioze dhe domethënëse. Kumte të shkurtra përfaqësues, përzgjedhje të poezive konkurruese, interpretime tjera. Për herë të parë në këtë Simpozium analizohet poezia turke, indiane, kineze, boliviane, australiane e tjerë, duke shtuar njohjen e përfaqësuesve. Kjo cilësohet kontribut modest në shkëmbimin universal të vlerave. Programi është i përcaktuar qartë me referenca të shkurtra, kumte, intepretime vetiake, prezantime

veprash, panaire ekspoze të librit ndërkombëtar, “guida“ poetike, impresionime, kontakte, dhurime librash, çmime, shfaqje. Për herë të parë Lidhja jonë do të ketë flamurin e saj si dhe një ndryshesë në kartat e identitetit me të cilën do të pajisen edhe shkrimtarët, poetët nga vend të tjera, të cilët marrin pjesë në Lidhjen tonë. Programi është parë me një këndvështrim realisht dhe përfaqësues për të gjithë autorët nga vendet pjesëmarrës. Epiqendrizimi, parësia e letërsisë së mirëfilltë, dhënie parësisë së përkthimit, guidimi poetik, kontaktimi me mjedise intelektuale si dhe interpretimi i mirëfilltë, vënia në dispozicion të auditoreve të disa universiteteve si në: Gjirokastër, Vlorë, Tiranë është një vlerësim për rritjen e vlerësimit.

Kohët e fundit është intesifikuar edhe pasqyrimi mediativ letrar. Shumë poetë të Lidhjes kanë publikuar krijime të tyre në Australi ( A.L.I.A.S), në Greqi (Keleno), në Kinë (Antologjia e I.W.A), INDI, Itali (Pomezia Notizia), Turqi, Mongoli, Francw, SHBA, Belgjikë, Angli, Gjermani, Spanjë, Bolivi e tjerë.
Është hartuar tashmë një program i qartë për publikim. Kjo tregon një pjekuri artistike, në pasqyrimin letrar, një mbushamendje e hapur, një lidhësi e ngushtë, një grupim aktiv i përfaqësuesve tipikë. Këtë e pasqyrojnë më së miri edhe publikimet dhe kritikat e ndërsjellta.

11. Mund të na jepni një tablo të qartë se kush janë për këtë vit (2010) të propozuarit për Çmimin NOBEL e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve Ndërkombëtarë (I.W.A) me qendër në Ohajo SHBA, duke qenë anëtar i saj i vetëm nga Shqipëria.
Është viti i pestë, kur unë jam pranuar në I.W.A, një lidhje shumë prestigjoze, e cila tashmë ka arritur rreth 1430 anëtarë ngas 130 vende të Botës. Për të treguar rëndësinë e kësaj lidhje doja të përmendja disa prej anëtarëve të saj. Në se më lejoni këta anëtarë janë të “sitisur” dhe prestigjiozë, të cilët jetojnë ose s’jetojnë, si: Frei Breto, shkrimtari me famë Ernesto Sabato (Argjentinë), Rigoberta Menchu’, Guetemalë (fituese e Çmimit Nobel për Paqen , viti 1992), Fernando Alegria (Kili), Alberto Moravia (Itali), Eugene Ionesco (Rumani), Melina Mërkuri (Greqi), Dr. Fermando Henrikue Kardoso (ish presidenti i Brazilit 1994-2002), Dr. Denis Kelleber Muhilly, President i Universitetit Ndërkombëtar Amerikan, Noan Chomsky, Ella Fitzgerald (USA), Maguerite Duras (Francë), Dr. Rosemary C.Wikinson, Presidente e WAAC, Francisco Garcia Pavon (Spanjë) e tjerë . Emrat flasin qartë, s’kanë nevojë për koment.

I.W.A çdo vit propozon kandidatët për Çmimin e madh Nobel. Këtë vit janë propozuar poeti Miguel Oscar Menasa nga Argjentina, i cili ka lindur në vitin 1940 në Buenos Aires dhe që nga viti 1976 është në Spanjë. Ai është në profesion doktor, psikoanalist, poet, piktor, botues, drejtor filmi, aktor. Ka publikuar qysh në vitin 1961 librin e tij të parë poetik.

Ndërsa për Çmimin Nobel të Paqes është propozuar BAEK HAN –YI I IWA.
Është korean, lindur në vitin 1937. Ka startuar në fushën poetike me botimin e librit të tij në vitin 1961. Është botuar në shumë gjuhë të huaja, por edhe ka marrë pjesë aktive në organizimin e shumë festivaleve, manifestacioneve të letërsisë në Botë. Poetit Baek Han – Yi i është dhënë titulli “Doctor Honoris Causa” nga IWA. Ne kemi fatin që këtë poet e kemi botur jo vetëm në organin tonë letrar ‘Pegasi”, por edhe në Antologjinë poetike “Korsi e Hapur” Autorë të Lidhjes së Krijuesve ‘”PEGASI” dhe të tjerë.
Ky organizacion letrar, pra I.W.A, është krijuar në vitin 1978 dhe ka reputacion të madh, sot jo vetëm në botën ndërkombëtare letrare, por edhe në fusha të tjera.

Presidentja e I.W.A ka dërguar përshëndetjen e saj vlerësuese për Simpoziumin tonë, pasi në këtë eveniment marrin pjesë shumë anëtarë të I.W.A sidomos nga Greqia e Turqia.