Shtatè romane ne dy vjetè tè autorit Bektash bizhga

Shtatë romane në dy vjet të autorit Bektash Bizhga



Bektash Bizhgën e njoh prej 50 vjetësh. Jam njohur me të për herë të parë, në vitin 1958, kur ky ishte qitës me ekipin e "Partizanit" dhe u mbajt në Shkollën e Bashkuar të Oficerëve "Enver Hoxha", si nënoficer karriere, prej ku iu dha mundësia të kryente studimet e larta në fushën e ekonomisë.

Më pas, që nga viti 1969 deri në vitin 1980, punuam së bashku në Organizatën e Frontit Demokratik, në kryesinë e lagjes 10 të Tiranës.

Bektashi di të krijojë shoqëri dhe ta mbajë shoqërinë.Tipari më dallues në marrëdheniet shoqërore ka qenë dhe është, humori. Një humor i hollë e therës, që nuk e ndjen përnjëherësh, por avash- avash. Kur e merr vesh se ç'të ka thënë, të vjen të qeshësh si budalla.

Unë kam thënë shpeshherë se po të kisha gjë në dorë, në shkollën e diplomacisë do të dërgoja vetëm nga Golemi i Gjirokastrës dhe nga Luznia e Dibrës. Nga këto treva do të dilnin diplomatët më të zgjuar të botës. Jo vetëm për humorin e hollë, por për zgjuarsinë e madhe në dialog, për figuracionin e fjalëve, që u japin atyre shumë kuptime e nënkuptime, për mjeshtrinë e paralizimit të kundreshtarit në bisedë etj.

Këtë shkollë popullore, Bektash Bizhga e ka përvetësuar në mënyrë prefekte. Zaten, te kjo shkollë e ka burimin aftësia e tij për të na dhënë 7 romane në dy vjet. Bektash Bizhga është autor i romaneve: "Legua", "Bekshitë e fshatit tim", Profetët e lumit", Legjenda në harresë", "Të braktisurit", Operativi "S"" dhe "Cukja në Lukovë".

Unë kur kam punuar me Bektashin e me shokët e tjerë, punët e letrave m'i linin mua. Nuk më shkonte kurrë mendja se një ditë do të lexoja romane të Bektash Bizhgës, sepse nuk kisha lexuar kurrë, qoftë edhe një artikull a reportazh të tij. E lexova për dy netë romanin "Profetët e lumit". U mrekullova, sinqerisht u kënaqa dhe ndërkohë, u habita: Si ka mundësi të arrish të shkruash për herë të parë direkt roman, kur shkrimtarëve u janë dashur vite të tëra, duke u praktikuar në gazeta e gjini të tjera letrare, derisa kanë arritur fazën e pjekurisë për të filluar romanin, që natyrisht është gjinia më e vështirë e letersisë.

Rastin e Bektashit unë

e quaj një fenomen

Personazhet kryesorë të romanit "Profetët e lumit" janë Poniku dhe Coniku. Dy emra që ndryshojnë vetëm nga germa e parë. Të ngjashëm, si vetë jeta e tyre. Emrat që u ka vënë autori këtyre personazheve, të bëjnë të vësh buzën në gaz. Nga shpejtësia mund ta lexosh Pinoku dhe lexuesit i shkon mendja tek Pinoku hundgjatë…

Historia e këtyre personazheve është jashtëzakonisht e dhimbëshme. Ata janë si dy binjakë, të rritur me nga një lugë qumësht dhie, në malet e ashpra të Labërisë, kur familjet janë detyruar të braktisin shtëpitë dhe të dalin nëpër male për të shpëtuar gjallë, nga shovinistët grekë dhe pushtuesit e tjerë gjatë Luftës së Parë Botërore. Sa histori të rënda ka kaluar populli ynë, që Bektashi na i përshkruan romantikisht në këtë vepër, duke na dhënë një përgjithësim të arrirë artistik, që të bën të qash, që të bën edhe të qeshësh, pikërisht në ditë të vështira.

Në roman zë vend një personazh me emrin Sterio. Ai ka qenë oficer i Turqisë dhe tani ndodhet në male me bashkëfshatarët e vet të Kaparielit. Ai u flet fshatarëve me kapadaillëk, kurse Manushaqja, një grua labe burrneshë, ia kthen atij me rëmuze të forta: bashkëbisedimin e tyre të gjithë e dëgjojnë me kënqaqësi. Qeshin dhe barra në kurriz u duket si më e lehtë, lodhjen e ndjejnë më pak.

Ja një fragment:

-Më ngadalë Sterio se do të këputen ato që të tunden ashtu, a dërziu i sateme.

Zilua, kunata e saj, uli kokën e turpëruar e më zë të ulët i tha:

-Plaç, moj të hëngërt. Ç'po flet ashtu?!. Si i thua burrit të botës që të tunden… apo të ka vdekur ty burri dhe i ke harruar me kohë e me vakt…

-Po i thash për ato hajmalitë që ka varur në gjoks (është fjala për dekoratat që i kishte dhënë Turqia e që Sterio kapardisej me to).

-Unë nuk i kam gjetur sheshit, por i kam fituar me luftë, nuk mund të sillem me to sikur t'i kem zile për meçtë. Këto nuk janë si cingël miglat që bëni ju gratë për t'u zbukuruar xhamdanët burrave.- ia ktheu Sterio.

-Të morëm vesh,-iu përgjigj Manushaqja,- po ty të kanë lezet njëlloj sikur stolitë e një kali i vendosën gomarit.

-Gomerë e kuaj mbase janë ata njerzit e tu, - ia ktheu Sterio i zemruar.

-Eee, të morëm vesh a i shuar,- vazhdoi Manushaqja.- E dimë se ti na paske qenë nderi i Shqipërisë. Po pse i Shqipërisë kur ti luftoje për nderin e Turqisë….

Në këtë vepër është gjithë humori i Labërisë, zakonet në dasma e vdekje, në fejese e gostira, në odat e burrave ku bisedohej për çështje të mëdha, lufte e mbijetese, në sofrat e shtruara me mish të pjekur e me raki, ku jehon kënga labe, kur shpeshherë fjalët e saj krijohen momentalisht.

Ka një fjalor shumë të pasur, burimor, që autori e ka përdorur me mjeshtri.

Fshati i vendlindjes, Kaparieli, për autorin është shumë i dashur, njerëzit janë të mrekullueshëm, me harmoni e në bashkëpunim me njëri-tjetrin. Njerëz të zgjuar, të bukur në pamje e të mirë në shpirt, bujar e mikëpritës si ata.

Kam lexuar edhe romanin "Legjenda në harresë", që i kushtohet masakrës së Hormovës nga shovinistët grekë në vitet e Luftës së Parë Botërore. Është një vepër, sa letrare artistike, aq dhe historike, sepse bazohet në një ngjarje reale, që është përcjellur nga bashkohësit, por që nuk e di pse nuk është shkruar. Romani pasqyron skena tronditëse tragjike, të përshkruara me realizëm, me ndjenjë e me figuracion letrar të pasur. Bektashi ka zgjedhur formën artistike për t'u treguar brezave atë masakër të përbindshme, që kanë bërë grekët mbi fshatarët e Hormovës.

"Cukja në Lukovë" është një roman tjetër, që tregon jetën e një djali, i cili ka mbetur në mes katër rrugëve pa mjete jetese, për shkak të dëmeve që shkaktoi Lufta. Vocrraku Cuke, mori rrugën maleve dhe u ndal diku në Bregdet. Atje ai filloi të çante në jetë me punën dhe zgjuarsinë e tij. Atje ai njohu njerëz shumë të mirë, por edhe të këqinj, llafazanë e mospërfillës, të cilëve iu desh t'u kundërvihej, duke përdorur mënyra e mjete të përshtatshme për të vënë në vend dinjitetin e tij.

Cukja gjen xha Pilon, njeriun i cili do të bëhej si prind i tij. Puna që bën çunaku Cuke, e frymëzon xha Pilon ta dojë si fëmijët e vet..

Cukja mëson të bëjë çdo punë me kujdes, përvetson kujdesin që tregojnë bregdetasit për ullirin, të cilin ata e krahasojnë me jetën.

Me dashuri të madhe flet Cukja për mundin dhe djersën e të rinjve dhe të rejave të Shqipërisë për hapjen e tarracave në Bregdet, për mjelljen e ullinjve dhe agrumeve. Flet me dashuri për transformimet e fshatrave të Bregdetit Jon. Urrejtje e mllef shpreh për ata njerëz, që i prenë dhe i shkatërruan brezaret e Lukovës e të gjithë bregdetit në këto vitet e "demokracisë".

Në këtë roman autori ka arritur të bëjë përshkrime të bukura të pejzashit, por edhe portrete të gjalla të personazheve:

Të gjithë banorët ishin njëlloj nga shpirtmirësia... Si njerëzit bujarë e zemërmir, ashtu edhe anijet në det, Cukës nuk iu hoqën nga kujtesa. Sa herë kalonte në Rivjerë i dukej sikur i shikonte në atë çast. Ulej dhe rrinte mbi ndonjë gur dhe i shikonte me radhë fshatrat, duke filluar që poshtë Llogarasë, Palasë dhe gjer te kthesa e Berdeneshit. Natyra e atyre anëve ishte një shirit ekrani për kokën dhe sytë e Cukës në çdo moment. Në këtë roman humori është pak më i kursyer, i ka lënë vendin llafit serioz dhe edukimit moral, nëpërmjet punës.

Puna e ndershme është kryefjala dhe kallzuesi i këtij romani.

Ndersa te romani "Operativ... "S"", humori merr përmasa tërësore, duke kaluar në ironinë therëse, deri në sarkazëm.

Ja një fragment:

Kështu filluan mendimet e secilit brenda në guzhinë, vlerësime dhe kundreshtime, kush të ishte ministër dhe kush komandant... të gjithë flisnin në një kohë, për atë oficer që mendonin se ishte më i zoti.

U acaruan aq shumë sa guzhinjer Qerimi, mori lopatën që përziente kazanët e gjellës dhe iu afrua guzhinjer Metit, për t'i rënë pse nuk ishte i një mendimi me të.

Në këtë kohë hyri brenda përgjegjësja e kamarjereve, Eftalia, dhe e kuptoi që po bëheshin gati të rriheshin me njëri-tjetrin, Dha një ulërimë sa Qerimit i ra lopata, që përziente kazanët e gjellës nga dora.

-Të lumtë goja moj Efteli,- foli guzhinjer Pulua,- desh u bë hataja, në mes të guzhinës. Hanë ç'u do goja, këtyre demave dhe rrëmbyen hanxharët...

Mjafton të lexosh historinë e dy kovave, që të shkrihesh në gaz.

Si përfundim, nuk mund të them se romanet e Bektash Bizhgës janë të përkryer nga pikpamja artistike, apo se nuk kanë pasur nevojë për një dorë redaktori. Ajo që dua të them me bindje është se romanet e Bektash Bizhgës përmbajnë një pasuri të madhe kulturore, në të cilët pasqyrohet me të gjitha ngjyarat jeta materiale dhe shpirtërore e trevës së Labërisë, në shumanshmërinë e saj: doket zakonet, traditat e virtytet njerëzore, me një fjalor burimor shumë të pasur e karakteristik, si dhe me humorin e hollë, aspak banal, por të këndshëm e nën kontrollin moral dhe etik. Bektash Bizhga e ka paraqitur realitetin e kësaj treve, që e njeh me hollësi, ndofta, si rrallë shkrimtar deri më sot.