"DUKE LEXUAR SKËNDERBEUN E XHEVAT LIMANIT"

EKSPOZITA KULTURORE NDËRKOMBËTARE
UBERABA - BRAZIL E AAP/BRAZIL 16-22. 11.2020
refleksion (shqip, anglisht)
DUKE LEXUAR SKËNDERBEUN E XHEVAT LIMANIT
Xhevat Limani, “Gjergj Kastrioti Skënderbeu” (poemë dramatike), Botimet Barleti, Tiranë, 2018.
Nga Prof.dr. Begzad Baliu, AKADEMIA ALTERNATIVE PEGASIANE , ALBANIA
Prej vitesh kam lexuar e dëgjuar për shfaqjen e dramës “Gjergj Kastrioti Skënderbeu” në skenat teatrore evropiane, amerikane dhe më tej. Në të vërtetë, prej vitesh kam lexuar e dëgjuar deklarata artistësh e regjisorësh, sa për poemën dramatike “Gjergj Kastrioti Skënderbeu”, po aq për autorin dhe aktorin Xhevat Limani.
Leximi i saj më bëri të krijoj një përmasë tjetër njohjeje e vlerësimi shumëplanësh për këtë autor, tekstin dhe kryetrimin e skenës. E shkruar në 500 vjetorin e lindjes së kryetrimit shqiptar dhe bardit të Rilindjes Evropiane, Gjergj Kastriotit - Skënderbeut, poema dramatike e Xhevat Limanit ka një magji rrëfimi dhe mundësi interpretimi të përmasave të mëdha, brenda së cilës bashkohet historia, arti letrar dhe interpretimi skenik.
Prej leximit të saj nuk është vështirë të shihet komplementariteti i ndërlidhjes së autorit, tekstit dhe aktorit. Ato, sikur janë krijuar për njëra - tjetrën. Teksti, sikur është shkruar për aktorin dhe, madje, aktori sikur ka lindur dhe është formuar për heroin e këtyre përmasave epike.
Në rrafshin letrar dhe historik, teksti rindërton e risemantizon njohjen dokumentare mbi historinë e bëmave të Skënderbeut në raport me bashkëkohësit dhe historinë; përzgjedhjen artistike, mbikrijimin dhe strukturën letraro-estetike të letërsisë shqipe e botërore dhe, madje, letërsisë popullore; si dhe bashkimit të tyre në një skenë moderne e interpretim brilant të aktorit Xhevat Limani dhe stafit të tij teatror.
Përbërësi letrar i poemës dramatike ridimensionon tekstet e Marin Barletit dhe bashkëkohësve të letërsisë humaniste shqiptare, tekstet e Naim Frashërit, Jeronim de Radës dhe letërsisë së Rilindjes Kombëtare Shqiptare, si dhe tekstet e shkrimtarëve evropianë të këtyre periudhave, brenda strukturës letrare të veprës. Në këtë rrjedhë përbërësi dokumentar i poemës reflekton disa nga ngjarjet dhe dokumentet historike të kohës (nga Skënderbeu, Sulltani, Papa etj.), kur krejt origjinale e kur të ridimensionuara brenda mesazhit bashkëkohor që e përcjellin. Skenat moderne të ndërtuara mbi arritjet më të mira artistike të filmit, dramës dhe madje muzikës për Skënderbeun, krijojnë imazhin historik dhe artistik të rrjedhës kronologjike të ngjarjeve, si dhe bëmave të tij, ndërsa shikuesve ua sjellin përfytyrimin e pamjes së kryetrimit, jo vetëm brenda dokumentaritetit, por edhe literaritetit e artistikes, përgjithësisht.
Në këtë rrjedhë, të gjitha këto ribashkohen natyrshëm në shenjë të gjysmëmileniumit të kujtesës së madhe kombëtare e universale për Gjergj Kastriotin - Skënderbeun.
Prishtinë, më 9 nëntor 2020
READING XHEVAT LIMANI'S SCANDERBEG
Xhevat Limani, “George Castriot Scanderbeg” (a dramatic poem), Barleti Publications, Tirana, 2018.
By Prof.dr. Begzad Baliu
For years I have read and heard about the performance of the drama “George Castriot Scanderbeg" in European, American theatrical stages and beyond. In fact, for years I have read and heard statements of artists and directors, about the dramatic poem "George Castriot Scanderbeg", as well as about the author and actor Xhevat Limani equally.
Reading it made me create another dimension of multifaceted recognition and appreciation for this author, the text and the stage brave of the braves. Written on the 500th anniversary of the birth of the Albanian brave leader and the bard of the European Renaissance, George Castriot-Scanderbeg, the dramatic poem of Xhevat Limani has a narrative magic and the possibility of interpretation of great proportions, within which history, literary art and scenic interpretation are united.
From reading it, it is not difficult to see the complementarity of the interconnection between the author, the text and the actor. They seem to have been created for each other. The text, as if written for the actor and, even, the actor as if he was born and shaped for the hero of these epic proportions.
At the literary and historical level, the text reconstructs and resemanticizes the documentary knowledge on the history of Scanderbeg's deeds in relation to contemporaries and history; the artistic selection, on the creation and the literary-aesthetic structure of the Albanian and world literature and, even, of the folk literature; as well as their union in a modern stage and brilliant interpretation of the actor Xhevat Limani and his theatrical staff.
The literary component of the dramatic poem resizes the texts of Marin Barleti and contemporaries of Albanian humanist literature, the texts of Naim Frashëri, Jeronim de Rada and the literature of the Albanian National Renaissance, as well as the texts of European writers of these periods, within the literary structure of the work. In this course, the documentary component of the poem reflects some of the events and historical documents of the time (Scanderbeg, the Sultan, the Pope, etc.), when completely original and when re-dimensioned within the contemporary message that conveys it. Modern scenes built on the best artistic achievements of film, drama and even music about Scanderbeg, create the historical and artistic image of the chronological course of events, as well as his deeds, while bringing to the audience the imagination of the look of the brave leader, not only inside documentary, but also literary and artistic literature, in general.
In this process, all these naturally reunite as a sign of the half-millennium of the great national and universal memory for George Castriot Scanderbeg.
Prishtina, on November 9, 2020