Atentatet në Tiranë që nga themelimi deri në vitin 1924

Emrat e atentatorëve dhe viktimave të vrasjeve më të bujshme në kryeqytet, që nga Sallman Pasha e deri tek Avni Rustemi 1614-2005, vrasjet më të bujshme në Tiranë

Nga Qamil XHANI

Kryeqytetet kanë qenë gjithmonë vendet më të përshtatshme për atentate, kjo për faktin e thjeshtë se “buja” e tyre transmetohet më shpejt në të gjithë vendin. Duke u bazuar në historiografinë shqiptare, në libra dhe fakte të tjerë të studiuesve, në Tiranë shënohen 11 atentate të bujshme. Gazeta “Tirana Observer” do të botojë historitë dhe faktet e të gjitha atentateve që kanë ndodhur në Tiranë që nga themelimi i saj e deri në kohët e fundit.

“Atentati” ndaj Sallman Pashës



Për ndërtimin e Tiranës, themeluesit Sulejman Pashë Bargjinit iu desh të përballej me rivalin Sallman Pasha. Dhe historitë midis pashallarëve përfundojnë gjithmonë me zhdukjen e njërit prej tyre. Sulejman Pashë Bargjini nuk e ka përmbajtur dot zemërimin, kur pa se muret e xhamisë që kishte nisur të ngrinte ishin rrëzuar. Pashai u ankua te porta e lartë për autorin që nuk e linte të ndërtonte qytetin që ndërtonte. Ndërkohë, Sallman Pasha, që zotëronte tokat përreth nuk mund ta pranonte që dikush tjetër të sundonte në zonën e tij. Por, Porta e Lartë ia kishte premtuar tokat Sulejman Pashës, si oficer të devotshëm në fushatat e saj në Teheranë dhe nuk mund të lejonte që Sallman Pasha të shkelte urdhrat. Me urdhër të sulltanit, Sallman Pasha u kap dhe koka iu pre në vendin ku Sulejman Pasha nguli një shkop dhe e quajti atë vend Tiranë, për nder të Tehranit, kryeqytetit iranian në të cilin ai kishte fituar betejën nën emrin e Portës së Lartë.
Ky veprim i la rrugë të lirë ndërtimit të qytetit të ri, por në të njëjtën kohë, shënoi edhe vrasjen e parë në këtë qytet, që më shumë se një krim, ishte një “atentat” ndaj një njeriu që nuk dëshironte ngritjen e tij.

Atentati ndaj Ahmet Zogut
Mëngjesin e 23 shkurtit 1924, kryeministri i Shqipërisë, Ahmet Zogu, ndërsa ishte duke ngjitur shkallët e Parlamentit, qëllohet me pistoletë nga një djalosh. Atentatori me emrin Beqir Valteri, nga Mati, i ndjekur nga rojet futet në WC-në e Parlamentit. Krismat dhe gjaku në sallën e Parlamentit krijojnë një situatë të tensionuar, e cila qetësohet nga vetë kryeministri Zog, që mes thirrjeve dhe zhurmës të të pranishmëve, lidh krahun e gjakosur dhe ulet në një nga karriget e para të sallës. E ndërsa ende nga krahu i dilte gjak, ai i drejtohet kryetarit të seancës me fjalët: “Vazhdoni seancën, unë nuk kam asgjë”. Ndërkohë, atentatori i rrethuar nga xhandarët që ishin gati ta ekzekutonin në WC-në e Parlamentit këndonte këngë patriotike. Pas disa orësh të tensionuara, nën premtimin e Zogut për t’i falur jetën, Beqir Valteri dorëzohet. Hetimet e mëvonshme që janë bërë ndaj Valterit, mësohet se ai ka përmendur emrin e Avni Rustemit si shtytës në këtë vrasje. Kjo përmendet edhe nga historiani amerikan Bernd Jurgen Fisher në librin “Ahmet Zogu dhe përpjekja për stabilitet në Shqipëri”, por edhe nga Tajar Zavalani në librin “Historia e Shqipnisë”. Më pas mësohet se vetë Zogu e fali të riun nga Mati, madje i dha edhe një të drejtë studimi në Evropë. Por, pasojat e atentatit, përveçse një shenjë në krah nga marrja e plumbit, ishte edhe dorëheqja e Zogut nga posti i kryeministrit.

Atentati ndaj Avni Rustemit
Dy muaj pas plagosjes së Ahmet Zogut, një tjetër atentat do të trondiste rrugët e Tiranës. Në vendin ku sot është Pazari i Ri dhe fiks ku ngrihet busti i tij, teksa ecte në këmbë i shoqëruar nga një shok me emrin Isuf Keçi, qëllohet Avni Rustemi, anëtar i Asamblesë, por më shumë i njohur për atentatin e bujshëm ndaj Esat Pashë Toptanit në Paris. Një pjesë e historianëve mendojnë se pas atentatit të Rustemit fshihet Ahmet Zogu, jo vetëm për atentatin ndaj tij, por edhe për vrasjen e Esat Pashë Toptanit. Këtë gjë e vërteton edhe fakti që disa xhandarë edhe pse qenë prezentë nuk bënë asgjë për të kapur atentatorët. I plagosur, Avni Rustemi pati fuqi t’i ndiqte nga pas atentatorët e panjohur, por pa mundur të bëjë të njëjtën gjë si ata. Pas dy ditësh, nga plagët Rustemi vdiq në spital. Ngjarja u shoqërua me shumë bujë jo vetëm në Tiranë, por në tërë Shqipërinë. Atentati në Paris, ishte shoqëruar me bujë të madhe, ndërsa atentatori e kishte deklaruar me mburrje autorësinë. Ndërkaq, Fan Noli në ceremoninë madhështore në Vlorë, përballë varrit të Rustemit, e drejtoi gishtin ndaj Zogut, duke vulosur një herë e përgjithnjë autorësinë e kësaj vrasjeje.
1.Sallman Pasha
Ne gusht të vitit 1614 i pritet koka Sallman Pashës, me urdhër të Portës së Lartë në vendin ku sot është monumenti i Sulejman Pashë Bargjinit. Sallman Pasha, sundimtar i fshatrave përreth Tiranës kundërshtoi ngritjen e qytetit në territorin e tij.

2 Ahmet Zogu
Më shkurt 1924 i bëhet atentat kryeministrit Ahmet Zogu, nga një i ri, i quajtur Beqir Valteri. Atentatori pranoi se ka qenë i shtyrë nga patrioti Avni Rustemi. Kryeministri Ahmet Zogu e fali atentatorin, madje i dha dhe një bursë studimi jashtë shtetit.

3. Avni Rustemi
Më 20 prill 1924, dy persona i bëjnë atentat Avni Rustemit, njeriun që vrau në Paris, Esat Pashë Toptanin. Vrasja mendohet se u urdhërua nga Ahmet Zogu, si shpagim për atentatin e tij në Parlament. E shfrytëzuar politikisht nga liberalët, vrasja e Avni Rustemit shërbeu për nisjen e revolucionit të qershorit.

4. Viktor Emanueli III
Më 17 maj 1941, Vasil Laçi do të qëllonte mbi mbretin e Italisë, Viktor Emanueli III. Megjithëse mbreti arriti të shpëtonte vetëm më një plagosje, atentati ishte një goditje e fortë për pushtimin italian dhe mbretin e vetëshpallur të Shqipërisë.

5. Kleanthi Koçi
Më 21 shkurt 1991 vritet në atentat kryetari i Dhomës së Avokatisë, Kleanthi Koçi. Koçi qëllua nga një person i panjohur me tre plumba në bark, vetëm pak metra larg shtëpisë së tij. Me gjithë hetimet e shumta për këtë çështje, autori nuk është arritur të zbulohet edhe sot. Kleanthi Koçi vdiq pas një jave nga plagët, duke u transportuar në një spital të Italisë.

6. Gazmend Muça
Më 7 prill 1992, atentat ndaj Gazmend Muçës. 23-vjeçari Muça ishte një nga të “fortët” e Tiranës që njihej në gjithë vendin për bëmat e tij. Atentatorët e Muçës ishin dy miqtë e tij, Naim Zyberi dhe Franc Konomi, të cilët e qëlluan me breshëri automatiku pas një zënke banale.

7. Bujar Kaloshi

Më 26 korrik 1996, atentat Bujar Kaloshit, drejtorit të përgjithshëm të Burgjeve. Atentati iu bë në afërsi të Fushës së Aviacionit. Policia etiketoi si autorë të vrasjes, anëtarët e organizatës “Hakmarrja për Drejtësi”, por ende nuk ka një vendim gjykate për këtë çështje.

8. Azem Hajdari
Më 8 shtator 1997, 73 vjet pas atentatit ndaj Zogut, një tjetër atentat në ambientet e Parlamentit. Gafur Mazreku do të qëllonte me pistoletë, duke plagosur kolegun e tij, Azem Hajdarin, pas një zënke të ndodhur disa ditë më parë mes dy parlamentarëve.

9. Azem Hajdari
Më 12 shtator 1998 vritet deputeti demokrat, Azem Hajdari, përballë selisë së partisë. Sipas versionit të policisë, atentati u organizua nga Jaho Saliu dhe Fatmir Haklaj. Atentati ndaj Hajdarit do të shkaktonte përplasje midis dy forcave të politikës PD dhe PS.

10. Ahmet Krasniqi
Më 21 shtator 1998 vritet ministri i Mbrojtjes së Kosovës, Ahmet Krasniqi. Sipas policisë, ajo që dihet është se atentatorët ishin të maskuar dhe Krasniqi është qëlluan në makinën e tij me dy plumba në kokë. Vrasja e ministrit Krasniqi ndodhi në prag të fillimit të luftës në Kosovë.

11. Atentat në qelitë e 313-ës
Më 9 mars 2002, në qelitë e Burgut 313 do të ndodhte atentati më spektakolar. Roland Kostare, do të qëllonte me snajper nga një pallat përballë Burgut 313 të Tiranës, Ilir Bardhin, një i burgosur që në ato momente ishte në dhomën e ajrimit.