Shqipja standarde

si shume po flitet per shqipen standarde.


une nuk i kuptoj njerezit si munden te thone dicka te keqe per kete "gjuhe"

per mua si geg kjo gjuhe eshte shuem e mire.

Ky shkrim i "nadi " kopjohet edhe tek kjo teme nga ajo e "Gjuha shqipe dhe lashtesia e sajë" ..

nga nadi prej Sat Apr 12, 2008 4:52 amDialektet e gjuhës shqipe

Gjuha shqipe ka dy dialekte kryesore, dialektin e veriut ose
gegërishten dhe dialektin e jugut ose toskërishten. Kufiri natyror që i
ndan në vija të përgjithëshme këto dialekte, është lumi i Shkumbinit,
që kalon nëpër Elbasan, në Shqipërinë e mesme. Në anën e djathtë të
Shkumbinit shtrihet dialekti verior (gegërishtja), në anën e majtë të
tij, dialekti jugor (toskërishtja).
Dallimet midis dialekteve të shqipes nuk janë të mëdha, folësit e tyre
kuptohen pa vështirësi njeri me tjetrin. Megjithatë, ekzistojnë disa
dallime në sistemin fonetik dhe në strukturën gramatikore e në leksik,
nga të cilët më kryesorët jane: dialekti i veriut ka zanore gojore dhe
hundore, kurse dialekti i i jugut, vetëm zanore gojore; togut ua të
toskërishtes, gegërishtja i përgjigjet me togun ue (grua ~ grue); togut
nistor va të toskërishtes, gegërishtja i përgjigjet me vo (vatër ~
votër); â-së hundore të theksuar të gegërishtes, toskërishtja i
përgjigjet me ë të theksuar (nânë ~ nënë).
Dialekti i jugut ka dukurinë e retacizmit (kthimin e n-së ndërzanore në
r (ranë ~ rërë), që në gegërisht mungon; në toskërisht, grupet e
bashkëtingëlloreve mb, nd, etj. Ruhen të plota, kurse në gegërisht,
janë asimiluar ne m, n, (mbush ~ mush, vend ~ ven). Në sistemin
morfologjik, dialekti i veriut ka formën e paskajores së tipit me
punue, kurse toskërishtja në vend të saj, përdor lidhoren të punoj.
Forma e pjesores në toskërisht, del me mbaresë, kurse në gegërisht, pa
mbaresë (kapur ~ kapë), etj. Dialekti I jugut ka format e së ardhmes:
do të punoj dhe kam për të punuar , ndërsa dialekti I veriut përveç
formave të mësipërme ka formën kam me punue.

Shqipja standarte
Formimi i gjuhës letrare kombëtare të njësuar (gjuha standarte), si
varianti më i përpunuar i gjuhës së popullit shqiptar, ka qenë një
proòes i gjatë, që ka filluar që në shekujt XVI-XVIII, por përpunimi i
saj hyri në një periudhë të re, në shekullin XIX, gjatë Rilindjes
Kombëtare.
Ne vitin 1824 Naum Veqilharxhi filloi punen per te krijuar alfabetin
shqip dhe ne vitin 1844 dhe 1845 u botua “Evetar”-i. Vaqilharxhi ishte
i pari qe shprehu qellimet e Rilindjes Kombetare Shqipëtare nëpërmjet
traktatit të tij, parathënies së “Evetr”-it të pare dhe shume shkrimeve
të tjera.
Në programin e Rilindjes, mësimi dhe lëvrimi i gjuhës amtare,
përpjekjet për pasurimin e saj dhe pastrimin nga fjalët e huaja dhe të
panevojëshme, zinin një vend qëndror. Gjatë kësaj periudhe, u zhvillua
një veprimtari e gjerë letrare, kulturore dhe gjuhësore.
Në vitin 1879, u krijua “Shoqata e të shtypurit shkronja shqip”, që i
dha një shtysë të re kësaj veprimtarie. U hartuan gramatikat e para me
synime normative dhe u bë hapi i parë për hartimin e një fjalori
kombëtar i gjuhës shqipe, që është “Fjalori i Gjuhës Shqipe” i
Kostandin Kristoforidhit, i botuar pas vdekjes së autorit, më 1904.
Gjatë periudhës së Rilindjes Kombëtare, u arrit të përvijoheshin dy
variante letrare të kombit shqiptar, varianti letrar jugor dhe varianti
letrar verior. U bënë gjithashtu, përpjekje për afrimin e këtyre
varianteve dhe për njësimin e gjuhës letrare. Detyra e parë që duhej
zgjedhur, ishte njësimi i alfabetit. Deri atëhere, shqipja ishte
shkruar në disa alfabete: alfabeti latin, alfabeti grek, alfabeti
turko-arab dhe alfabete të veçanta. Këtë detyrë e zgjidhi Kongresi i
Manastirit, i mbledhur më 14 deri më 22 Nentor të vitit 1908, në
qytetin e Manastirit, që sot ndodhet në Maqedoni. Ne këtë Kongres, pas
shumë diskutimesh, u vendos që të përdorej një alfabet i ri, i
mbështetur tërësisht në alfabetin latin, i plotesuar me nëntë digrame
(dh, gj, ll, nj, rr, sh, th, xh, zh), dhe me dy shkronja me shenja
diakritike (ç, ë), është alfabeti që ka edhe sot në perdorim gjuha
shqipe. Kongresi e la të lire edhe përdorimin e alfabetit të
Stambollit, që kishte mjaft përhapje, por koha ja leshoi vendin
alfabetit të ri, që u paraqit në Kongres, pra alfabetit të sotëm.
Një hap tjetër për njësimin e gjuhës letrare shqipe, bëri “Komisioni
letrar shqip”, që u mblodh në Shkodër në vitin 1916. Komisioni nënvizoi
si detyrë themelore lëvrimin e gjuhës letrare shqipe dhe zhvillimin e
letërsisë shqiptare. Ky komision gjuhëtarësh e shkrimtarësh, krijuar
për të ndihmuar në formimin e një gjuhe letrare të përbashkët përmes
afrimit të dy varianteve letrare në përdorim, vlerësoi variantin letrar
të mesëm, si një urë në mes toskërishtes dhe gegërishtes dhe përcaktoi
disa rregulla për drejtshkrimin e tij, të cilat ndikuan në njësimin e
shqipes së shkruar.
Vendimet e Komisionit letrar shqip për gjuhën letrare e për
drejtshkrimin e saj, u miratuan më vonë edhe nga Kongresi Arsimor i
Lushnjës (1920) dhe vijuan te zbatoheshin deri në Luftën e Dytë
Botërore.
Pas Luftës së dytë Botërore, puna për njesimin e gjuhës letrare
kombëtare (gjuhës standarte) dhe të drejtshkrimit të saj, nisi te
organizohet nga Instituti i Shkencave. U krijuan komisione të posaçme
për hartimin e projekteve të drejtshkrimit. Kështu, u hartuan disa
projekte në vitet 1948, 1951, 1953 e 1956. U organizuan gjithashtu, dy
konferenca shkencore në vitin 1952, për të diskutuar për problemin e
gjuhës letrare.
Me 1967, u botua nga Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë, projekti i
ri “Rregullat e drejtshkrimit të shqipes”. Ky projekt filloi të
zbatohet në të gjithë hapsiren shqiptare, në Republikën e Shqipërisë,
në Kosovë dhe në Mal të Zi. Ndërkohë, perpjekje për njesimin e gjuhes
letrare dhe të drejtshkrimit të saj, bëheshin edhe në Kosove.
Në vitin 1968, u mblodh Konsulta Gjuhësore e Prishtinës, e cila, e
udhëhequr nga parimi “një komb-një gjuhë letrare”, vendosi që projekti
i ortografisë i vitit 1968, posa të miratohej e të merrte formën
zyrtare në Republikën e Shqipërisë, do të zbatohej edhe në Kosovë.
Vendimet e kësaj Konsulte kanë qenë me rëndësi të jashtëzakonshme për
njesimin e gjuhes letrare kombëtare shqipe.
Projekti “Rregullat e drejtshkrimit të shqipes “ i vitit 1967, pas një
diskutimi publik, ai u paraqit për diskutim në Kongresin e
Drejtshkrimit të Shqipes, qe u mblodh në Tiranë, në vitin 1972, i cili
ka hyrë në historinë e gjuhes shqipe dhe të kulturës shqiptare, si
Kongresi i njësimit të gjuhës letrare kombëtare.
Kongresi i Drejtshkrimit të Shqipes, në të cilin morën pjesë delegatë
nga të gjitha rrethet e Shqipërisë, nga Kosova, nga Maqedonia dhe nga
Mali i Zi dhe nga arbëreshet e Italisë, pasi analizoi të gjithë punën e
berë deri atëhere për njesimin e gjuhës letrare, miratoi një rezolutë,
në të cilën përveç të tjerash, pohohet se “populli shqiptar ka tashmë
një gjuhë letrare të njësuar”.
Gjuha letrare kombëtare e njësuar (gjuha standarte), mbështetej
kryesisht në variantin letrar të jugut, sidomos në sistemin fonetik por
në të janë integruar edhe elemente të variantit letrar të veriut.
Pas Kongresit të Drejtshkrimit, janë botuar një varg vepra të
rëndësishme, që kodifikojnë normat e gjuhës standarte, sic janë
“Drejtshkrimi i gjuhes shqipe” (1973), “Fjalori i gjuhës së sotme
letrare (1980), Fjalori i shqipes së sotme (1984), Fjalori
Drejtshkrimor i gjuhës shqipe (1976), Gramatika e gjuhës së sotme
shqipe I Morfologjia (1995), II Sintaksa (1997).

rolling shkruajti:

si shume po flitet per shqipen standarde.


une nuk i kuptoj njerezit si munden te thone dicka te keqe per kete "gjuhe"

per mua si geg kjo gjuhe eshte shuem e mire.

As une nuk kam kunder kesaj "gjuhe" ,eshte kompletuar nga ekspertet me te medhenje te kesaj lamije mirepo ,une personalisht mendoj se nga dialekti geg eshte dashte me u marr me shume shprehje te cilat do t'a benin me te pasur gjuhen standarde ...
psh . ne vend se te themi (ne gj.s.) -Une kam per te shkuar ;mendoj se me e thjeshte dhe më me kuptim do te ishte te thuhej -Unë kam me shku (dialekti geg)..

Perndryshe ky ,kuptohet, eshte nje mendim i shprehur lirshem sepse per te fole per gjuhen standarde shqipe ,iu takon eksperteve te kesaj lamije..

Unë si shqiptar qe perdori dialektin geg, ndihem me mire kur kete "(kam )me shku, me punu , me vepru , me lexu " i perdori ne kete menyre sesa te them "(kam )per te shkuar , per te punuar , per te mesuar etj etj
vazhdim të mbarë

edhe une ne kete forum shkruj gegerisht se gati krejt jemi prej kosoves ehde ekte ma ka inponu vete gjuha qe perdoret ketu.

une nuk pajtohna me ty ker kete qeshtjen e kam per te shkuar se kjo e sqaron me mire kuptiminn e fjalise, percjellve vetin po shume tu peshjellet kjo fraze me kuptime tjera.

megjithese ketee kane ba ekspertat e gjuhes kjo eshte e bere per neve dhe kjo na jep kompetenca per me fole edhe na

Gjuha standarde është gjuhë e cila ka sjellur zhvillim kulturor teper të rëndesishëm në kulturën dhe civilizimin shqiptar. Mirpo fatëkeqësisht, për shkaqe te kohës, është ndikuar shumë nga politika në kohen kur u bë.
Pa marrë parasysh ketë fakt, gjuha standarde duhet të rri në hap me kohën, te rri në hap me zhvillimin e proçeseve gjuhësore. Nuk është diçka e mbyllur, sepse ka gjëra që jo vetëm duhet përmirësuar, por edhe shtuar apo hequr. 

P.sh. shumë më moderne, me e thjeshtë do te ishte te thuhej, siç tha Euridika, "me shku" se sa "për të shkuar". Ose germa "NJ" e alfabetit është plotësisht e tepërt dhe e panevojshme. Pra ka shumë gjëra qe duhet parë, për t'i ikur mbetjes prapa me kohën.

Gjuhen standarde nuk duhet lejuar që të çrrënjoset, por vetëm t'i ndihmohet në proçesin zhvillimor.

pershendetje,

Pse ju shqiptaret e kosoves ne vend te "ç"-se, shkruani "q"? Aq shpesh ndodh kjo ne Kosove, aq sa edhe ne shkrime te rendesishme e beni kete gabim.


xhavo:

C'ka ke dashur te shprehesh me shkronjen "nj"? Sipas mundesive behu pak me i qarte.
faleminderit,

Shqiptarët e Kosovën i ngatërrojnë "q"-në dhe "ç"-në, për arsye se ato nuk theksohen si shkronja të ndryshme apo te veçanta në atë akcent. 
Ndërsa për germen "nj" unë mendoj se është e panevojshme 
për arsyen e vetme se konceptimi i këtyre germave, "n"-së dhe "j"-së si germa te veçanta apo si germa së bashku "nj", e japin të njejtin 
tingull. Nuk është p.sh. rasti sikur tek bigramet tjera, "th"-ja apo "sh"-ja kur bashkimi i "t"-së me "h"-në apo "s"-së me "h"-në japin një tingull krejtësisht tjetër.

Ani shkruajti:

pershendetje,

Pse ju shqiptaret e kosoves ne vend te "ç"-se, shkruani "q"? Aq shpesh ndodh kjo ne Kosove, aq sa edhe ne shkrime te rendesishme e beni kete gabim.

,

E perdorim sepse theksim e kemi te atille qe na vije me lehte. Por nuk mendoj qe kjo ndodhe ne shkrime te rendesishme ( mendoje jashte forumit). Pergjithesishte ne Kosove, shume pakes e perdorin "Ç", per mos te thene hic. Kete e perdorim me se shumti Jugu i Shqiperis.

edhe une e eprdori shkronjen "ç", e bukur, edhe pse jam prej veriut.

pajtohem me idene e xhavos per shkronjen "nj" se ajo tingllon krejt e ndare.

edhe nje problem qe e shon ne kosovve eshte shkronja "ë' e cila nuk perdoret shpesh si pjese e fjalise. psh iden, fizik, tastatur e shume tjerea

rolling shkruajti:

edhe une e eprdori shkronjen "ç", e bukur, edhe pse jam prej veriut.

pajtohem me idene e xhavos per shkronjen "nj" se ajo tingllon krejt e ndare.

edhe nje problem qe e shon ne kosovve eshte shkronja "ë' e cila nuk perdoret shpesh si pjese e fjalise. psh iden, fizik, tastatur e shume tjerea

rolling,ata qe dine dhe i kushtoje rendesi e perdorin shkronjen "ë" bile pjessa me e madhe e njerezve po tash per shkak te disa te paditurve te diskutohet per shkronjen "ë"mendoj qe nuk i'a vlen

Per mendimin tim eshte nje shkronje qe bukur tingellon!!

Ata dhe ato që hyjnë në forum dhe nuk mbajnë përgjegjësi për drejtëshkrimin, bëjnë gabim ! Sa më pak gabime aq ma standarde gjuha! Sepse, niveli i postuesit mvaret edhe nga drejtëshkrimi! Mos më keqkuptoni!

edhe ti ke bere ni gabim fener

Cito :

mvaret

eshte nje gabim qe behet shpesh
[pershendetje

gjithashtu edhe ju rrolling keni ber shume gabime

edhe ti ke bere ni gabim fener jo ni por nje

edhe ti ke bere nje gabim

edhe rroni edhe rollingu e kane bere te njejtin gabim ,te vetmin "ni"e keni shkru jo "nje"

nje shkruhet e jo ni

edhe ti nuk e ke shkru "nje"po "ni"

feneri shkruajti:

Ata dhe ato që hyjnë në forum dhe nuk mbajnë përgjegjësi për drejtëshkrimin, bëjnë gabim ! Sa më pak gabime aq ma standarde gjuha! Sepse, niveli i postuesit mvaret edhe nga drejtëshkrimi! Mos më keqkuptoni!

Mendoj që gabime mund të bëjë shumica ...
është një rast i mirë në forum t'i kushtohet rëndësi drejtëshkrimit sepse me këtë rast do të përfitojmë secili..
Sa i përket gjuhes standarde në Kosove është ,fakti që dialekti geg flitet në përditshmëri ka ndikimin e vet ..pastaj arsimi në Kosovë ka kalu periudha shume të vështira ku procesi mësimor nuk është zhvillu në nivel te duhur (për shkak të rrethanave ..)
nderime

cituar nga euridika

Cito :

une personalisht mendoj se nga dialekti geg eshte dashte me u marr
me shume shprehje te cilat do t'a benin me te pasur gjuhen standarde ...

Nuk e besoj miku im se kjo eshte nje shenje xhelozie.
Ata qe moren vendimin ishin shkencetar te gjuhes Shqipe.

Cituar nga Xhavo

Cito :

Ndërsa për germen "nj" unë mendoj se është e panevojshme
për arsyen e vetme se konceptimi i këtyre germave, "n"-së dhe "j"-së si germa te veçanta apo si germa së bashku "nj", e japin të njejtin
tingull.
Nuk është p.sh. rasti sikur tek bigramet tjera, "th"-ja apo "sh"-ja kur
bashkimi i "t"-së me "h"-në apo "s"-së me "h"-në japin një tingull
krejtësisht tjetër.

Ju siguroj miku im Xhavo se bigrama" nj"ka nje tingull shume me ndryshe sesa bashkimi i dy germave "n" dhe "j".Kjo varet nga ju nese mund ta kuptoni apo jo.


Une mendoj se per te shkruar dhe folur sakte shqipen standarte duhet te perpiqemi te gjithe.Eshte e tepert te kritikojme ata qe gjithe jeten e tyre ia kane kushtuar studimit te gjuhes shqipe

pershendetje vellazerore

[quote="nardlushnja"]cituar nga euridika

Cito :

une personalisht mendoj se nga dialekti geg eshte dashte me u marr
me shume shprehje te cilat do t'a benin me te pasur gjuhen standarde ...

Nuk e besoj miku im se kjo eshte nje shenje xhelozie.
Ata qe moren vendimin ishin shkencetar te gjuhes Shqipe.

I/e nderuar nardullushja , pajtohem gjithesesi me kete kur thuani se duhet perpjekur ,kjo eshte shume e vertete ..por kur e kam thene kete kam menduar se pjese e madhe e popullit shqiptar e flet gegënishten ,prandaj edhe behet me e veshtire per (ne) geget qe te jemi te sakt per arsye se dialekti tosk(i jugut) eshte me i perafert me gjuhen standarde ..prandaj edhe është me e lehtë per t'u folë she shkru me drejt..
Ne anje menyre nuk ve ne dyshim punen dhe saktesine e pjesmarresve ne kongresin e gjuhes ,as qe "guxoj" ..ishte thjeshte nje mendim personal (kuptohet nga kendi im i qytetarit të thjeshtë )qe nuk do te thote qe me kete te shprehur mendimi -kam te drejte .. me vjen mire te shoh edhe mendimet e te tjerëve , e ne kete rast edhe mendimin Tuaj ..
Gjithësesi duhet punë, lexim mesim duke fillu nga shkolla e ciklit te ulet (sidomos ne institucione arsimore) te punohet me shumë në këtë drejtim ..
miqësisht dhe me mirëkuptim
Euridika

jo qe toskerishtja eshte me e mire dhe me e perafert me shqipen standarde ama siq thoshte edhe i ndjeri Mehmet Xhevori ''kush ka guxu te flas apo ta ngris zerin para Enver Hoxhes ne kongresin e Tiranes per futjen edhe te gegrishtes ne gjuhen letrare apo standarde siq po quhet tash'' do ti shkonte koka...

ej ej mos i perzij gjerat fina kadale se ENVER HOXHA nuk e ka ndal gegerishten mos e shtyje ENVERIN ketu ska te beje eshte me se e vertet qe toskerishtja eshte ma afer shqipes standarde mos shtij urejtjeketu absulutishte je gabim e nderuar nuk eshte e drejte kjo qe thua
me fal por shkruaj realisht e sinqerisht jo me urejtje personash

o zeri... une po flas vetem me fjalet e nje nder mesuesve tane te pare te cilet me siguri qe e dini edhe ju por prap po e them i ka derguar ministri i atehershem i arsimit Ernest Koliqi ne qeverine e mbretit Zog vetem e vetem qe populli shqipetar i Kosoves te shkollohet ne gjuhen e embel shqipe,por zotri Xhevori ka guxuar te shkel token e Shqiperise vetem pas shembjes se regjimit te shokut Enver(arsyen nuk e dinte as ai vet porse ne mund ta marrim me mend apo jo)

E nderuar Fina ishte ENVERI MADHE qe solli profesoret ne kosove ne univerzitetin e tiranes nje nder ata profesori ishte edhe ish presidenti i SHQIPERISE REXHEP MEJDANI hine ne temen e enverit dhe e shef biseden me grupin e intelektualeve kosovare qe u priten nga SHOKU ENVER HOXHA pra leje qeverine e zogisteve e te bejlereve e nderuar

fina shkruajti:

jo qe toskerishtja eshte me e mire dhe me e perafert me shqipen standarde ama siq thoshte edhe i ndjeri Mehmet Xhevori ''kush ka guxu te flas apo ta ngris zerin para Enver Hoxhes ne kongresin e Tiranes per futjen edhe te gegrishtes ne gjuhen letrare apo standarde siq po quhet tash'' do ti shkonte koka...

Mos do t'u shkonte koka edhe profesorëve nga Kosova i nderuari fina ?

Po t'i nuk ke dijeni se po të mos e pranonte Kosova unifikimin e gjuhës shqipe nuk mund të arrihej në atë kohë unifikimi, arsye është se Shkodra ishte pengesë kryesore. Shkodra pranoi vetëm kur pranoi Kosova.

por gjuha shqipe dhe unifikimi i saj nuk do të thotë se jetë si është sot, ajo ka bazën e cila mund të shtohen dhe hiqen elemente nga gegrishtja dhe toskrishtja, por jo të ndahen siç po mundohen sot dashakqinjtë e vendit me qëllim të caktuar dhe budallenjtë nga mosdija që u shkojnë atyre pas, si Nexhmedin Spahiut.... i cili përçdo ditë po e mbush kupën.

po ku mund të merr vesh ky papagall i serbisë për Fjuhën dhe unifikimin kur nuk e di definicionin e kombit ?!! Por të tillët kanë gjetë momentin dhe fusin përçamje në popull dhe prekin aty ku dhemb më së shumti të fusin vëllavrasje në popull...

Enveri nuk ka gishtë fare në unifikimin e Gjuhës, ai vetëm se i është gëzuar kësaj arritje gjithëkombëtare.